استراتژی ادغام عمودی کسب و کارها و فرصتها و تهدیدهای آن

فرض کنیم شما یک ناشر دانشگاهی هستید و کتاب‌های درسیِ دانشگاهی را منتشر و عرضه می‌کنید.

می‌دانید که فعالیت در عرصه‌ی نشر دانشگاهی در مقایسه با سایر زیرمجموعه‌های نشر، دو ویژگی مهم دارد. یکی این‌که جدا از رونق و رکود فصلی (شروع و پایان ترم‌های دانشگاهی)، رونق و رکود بلندمدت در آن کمتر دیده می‌شود. چون به هر حال، مستقل از شرایط اقتصادی، عده‌ی زیادی از دانشجویان مجبورند کتاب‌های مورد نیازشان را تهیه کنند.

ویژگی دیگر هم، ابهام کمتر در برآورد تقاضاست (تقاضای فیزیک هالیدی را راحت‌تر از یک کتاب شعر و دلنوشته می‌توان تخمین زد).

بنابراین می‌توان گفت شما نوعی ثبات نسبی را در صنعت خود تجربه می‌کنید.

فرایند کار به این شکل است که:

• شما متن کتاب‌ها را از نویسندگان می‌گیرید.
• آن‌ها را ویرایش و صفحه بندی می‌کنید.
• مجوز چاپ را از وزارت ارشاد دریافت کرده و سپس کتاب را به چاپخانه می‌سپارید تا آن را برایتان چاپ کند.
• آخرین مرحله سپردن کتاب به دست پخش‌کنندگان است که فرض می‌کنیم ۳۰ تا ۴۰ درصد قیمت پشت جلد به آن‌ها تعلق می‌گیرد.

حالا فرض کنید همکاران‌تان دو پیشنهاد مطرح می‌کنند:

چرا خودمان یک شرکت پخش تأسیس نمی‌کنیم؟ با این کار، سود عملیات پخش هم دست خودمان می‌ماند؟

حالا که بازار را می‌شناسیم و هر سال مشتری داریم، چرا چند مترجم به عنوان کارمند ثابت استخدام نمی‌کنیم که مجبور نشویم تا سال‌ها، حق‌التالیف و حق‌الترجمه پرداخت کنیم؟

با این کار، قدرت نظارت و تسلط‌مان هم روی همه‌ی مراحل کار افزایش پیدا می‌کند. چون از لحظه‌ی اول ترجمه تا لحظه‌ی آخر در ویترین کتابفروشی‌ها، دست خودمان است و زیر چتر خودمان قرار می‌گیرد.

توجه داشته باشید که ادغام عمودی یا افقی، به شیوه‌ی ترسیم نمودار ما ربط ندارد.

زمانی که کسب و کارهای مشابه و هم‌رده در هم ادغام می‌شوند، ادغام افقی به وجود آمده است و زمانی که یک کسب و کار، با فعالیت‌های بالادستی یا پایین‌دستی خود ادغام می‌شود، ادغام عمودی (Vertical Integration) شکل گرفته است.

در این‌جا، تهیه‌ی متن اولیه‌ی کتاب، فعالیت بالادستی است و پخش و فروش، فعالیت‌های پایین‌دستی محسوب می‌شوند.

همین‌جا قرار می‌گذاریم که اگر با ادغام، به محصول نهایی و مشتری نزدیک‌تر شوید، آن را ادغام رو به جلو (Forward Integration) می‌نامیم و اگر به سمت لایه‌های اولیه (بالادستی) بروید، آن را ادغام رو به عقب (Backward Integration) در نظر می‌گیریم.

یک آژانس تبلیغاتی ممکن است به نتیجه برسد که اگر مالکیت برخی از رسانه‌ها (مثلاً بیلبوردها یا نشریات) را هم در اختیار بگیرد، تسلط او بر صنعت تبلیغات بسیار بیشتر خواهد شد.

یک شرکت انتشاراتی ممکن است احساس کند بخش عمده‌‌ی مشکلات زمان‌بندی پروژه‌ها ناشی از بی‌نظمی چاپخانه است و اگر چاپخانه در مالکیت آن‌ها باشد، فعالیت‌ها تسریع شده و اتلاف زمان و سایر منابع کاهش خواهد یافت.

یک شرکت تولیدکننده لوازم خانگی ممکن است به این نتیجه برسد که بخش عمده‌ای از نارضایتی‌ها و شکایت‌های مصرف‌کننده نهایی، ناشی از ایرادهای موتورهای الکتریکی به کار رفته در دستگاه‌هاست. به همین علت تصمیم بگیرد یک کارخانه یا کارگاه تولید موتورهای الکتریکی را خریداری کند تا بتواند نظارت بیشتری بر فرایند طراحی و تولید آنها داشته باشد.

یک شرکت تولیدکننده مواد غذایی ممکن است به نتیجه برسد که مالکیت شبکه توزیع به آن شرکت کمک می‌کند تا نظارت بهتری بر حفظ کیفیت حمل و تحویل محصولات غذایی داشته باشد.

فرض کنید یک خودروساز به نتیجه می‌رسد که قدرت چانه‌زنی شرکتهای تولیدکننده‌ی گیربکس، به پشتوانه‌ی تعداد کم و تکنولوژی خاصی که در اختیار دارند، به شدت افزایش یافته است.

در حدی که در تعاملات اقتصادی با خودروسازان، عملاً حاکمیت قراردادها با آن‌هاست و هر شرایطی را هم که بخواهند به خودروسازان تحمیل می‌کنند.

در چنین شرایطی – به فرض این‌که سایر عوامل و موارد هم لحاظ شده و به درستی سنجیده شوند – ممکن است ادغام استراتژی عمودی رو به عقب از طریق خریداری یکی از این شرکت‌ها، به افزایش قدرت رقابتی آن خودروساز تبدیل شود.

فرض کنید یک شرکت تحقیقاتی به توانایی تولید باتری‌هایی با ظرفیت بالا و حجم کم، دست پیدا کند.

به سادگی می‌توان تصور کرد که بسیاری از تولیدکنندگان ابزارهای دیجیتالی، به ادغام عمودی رو به عقب و اکتساب مالکیت آن شرکت فکر خواهند کرد.

چون با این کار عملاً شکلی از انحصار به وجود می‌‌آید و لااقل تا مدتی، یک مزیت رقابتی ارزشمند در اختیار آن‌ها قرار خواهد گرفت.