آیا مراقب هستید که آموزش، شما را نادان‌تر نکند؟

این‌بار هم می‌خواهیم به سراغ یکی از جملاتی برویم که در پیام اختصاصی متمم مطرح کرده‌ایم و فضایی را به بحث و گفتگو درباره‌ی آن اختصاص دهیم.

جمله‌ای که در این‌جا مطرح می‌کنیم “با الهام از” آلیس جیمز (خواهر روانشناس معروف، ویلیام جیمز) نوشته شده است.

منظورمان از به‌کار بردن عبارت «با الهام» این است که آلیس جیمز این جمله را به این شکل نگفته و به شیوه‌ی دیگری بیان کرده است (نمی‌دانم اگر درس می‌خواندم، تحصیلات حماقت من را کمتر می‌کرد یا بیشتر).

اما پیام جمله‌ – به شکلی که ما مطرح می‌کنیم – هنوز آن‌قدر به حرف آلیس جیمز نزدیک است که برای حفظ اصول اخلاقی استفاده از منابع و مآخذ، لازم است به نام او اشاره کنیم.

نباید موضوعی را که در این جمله مطرح می‌شود، با بحث مربوط به اهمیت آموزش دانشگاهی اشتباه بگیریم.

در آن‌ها بحث ما این بود که آیا مدرک و تحصیلات دانشگاهی می‌تواند تحت هر شرایطی، معیاری برای معتبر بودن گوینده (Credibility) محسوب شود یا نه.

اما در این‌جا می‌خواهیم به این مسئله بپردازیم که به چه علت‌ها و با چه مکانیزم‌هایی ممکن است آموختن و یادگیری، ما را به فردی خام‌تر تبدیل کند؟

در این‌باره می‌توان محورهای مختلفی را برای بحث و گفتگو مطرح کرد:

• آیا اصلِ این گزاره درست است؟ یعنی آیا واقعاً می‌شود ادعا کنیم که آموزش گاهی اوقات می‌تواند از ما فردی ناپخته‌تر بسازد؟
• بعضی ممکن است با یک پاسخ زیرکانه از زیر بار چنین سوالی فرار کنند: «آموزش، اگر واقعاً آموزش باشد، باید به خِرَد و پختگی ما بیفزاید». از این دوستان هم می‌توان پرسید که تفاوت آموزش واقعی و غیرواقعی در چیست؟
• اگر بپذیریم که آموزش گاهی می‌تواند ما را خام‌تر کند، پرسش بعدی این خواهد بود که آموزش‌دهنده و آموزش‌گیرنده هر یک چه سهمی از این دگرگونی را بر عهده دارند؟ یعنی آموزشِ خام‌کننده را باید بیشتر خطای آموزش‌دهنده در نظر بگیریم یا آموزش‌گیرنده؟
• خام‌تر شدن در اثر آموزش را با چه مکانیزم‌ها و ساز و کارهایی می‌توان توضیح داد؟

البته این را هم می‌دانیم که اگر بخواهیم در خاطرات خود به آموزش‌هایی که خودمان داده‌ایم یا دیده‌ایم مراجعه کنیم، پاسخ دادن به پرسش‌های بالا دشوار خواهد شد.

شاید منطقی باشد در خاطرات خود، افرادی را بجوییم که به گمان خودشان فکر می‌کرده‌اند آموزش آن‌ها را پخته‌تر کرده و به گمان ما چنین نبوده است.

طرح همین مثال‌ها هم می‌تواند آموزنده باشد. چون همگی می‌دانیم که بسیاری از ایرادها و ضعف‌هایی که در دیگران می‌بینیم، می‌تواند ضعف‌های نادیده و فراموش‌شده‌ی خودمان نیز باشد.

نوشته آیا مراقب هستید که آموزش، شما را نادان‌تر نکند؟ اولین بار در متمم. پدیدار شد.