ادگار شاین (Edgar H. Schein) در سال ۱۹۲۸ به دنیا آمده و اکنون دهمین دهه‌ی زندگی خود می‌گذراند.
به همین علت، ممکن است از خود بپرسیم آیا کسی که تحصیلات خود را دوران در جنگ جهانی دوم گذرانده و در سال ۱۹۵۲ (در مقطع دکترای رشته‌ی روانشناسی اجتماعی از دانشگاه هاروارد) فارغ‌التحصیل شده است، امروز هم می‌تواند حرف‌هایی شنیدنی برای ما – با چالش‌های پیچیده‌ی قرن بیست و یکم داشته باشد؟
اگر کتابهای ادگار شاین را خوانده باشید (چه آن‌هایی که نیم قرن پیش نوشته شده‌اند و چه آخرین کتابش را که در سال ۲۰۱۸ منتشر کرده است) در پاسخ به پرسش بالا تردید نخواهید کرد: اغلب کتابهای ادگار شاین، مستقل از زمان نگارش‌شان، می‌توانند برای مدیران و کسب و کارهای امروزی مفید باشند.
ادگار شاین کیست؟
ادگار شاین از جمله دانشمندان کلاسیک مدیریت و یکی از بزرگترین نظریه پردازان معاصر در زمینه‌ی فرهنگ سازمانی و رفتار سازمانی است و نام او در ردیف بزرگانی مانند گرت هافستد، ادوارد هال و کریس آرجیریس قرار می‌گیرد.
ادگار شاین را بیشتر به خاطر ارائه‌ی یکی از شناخته‌شده‌ترین مدل‌های فرهنگ سازمانی می‌شناسند.
شاین، درونی‌ترین لایه‌ی فرهنگ را مفروضات می‌داند و معتقد است که مفروضات (Assumptions) با ارزش‌ها (Value) تفاوت دارند.
چون ارزش‌ها، هر چقدر هم درونی باشند، باز هم ما به وجودشان آگاه هستیم و حتی حاضریم درباره‌ی آن‌ها بحث کرده و از ارزش‌هایمان دفاع کنیم. اما خیلی از اوقات، ما حتی متوجه مفروضات خود نمی‌شویم؛ و اتفاقاً همین مفروضاتی که اغلب از چشم‌مان پنهان می‌مانند، نقش مهمی در شکل‌گیری فرهنگ ایفا می‌کنند.
با این توضیحات، او فرهنگ را در سه لایه‌ی زیر تعریف می‌کند:
- جلوه‌های بیرونی فرهنگ (شکل ساختمان، پوشش، رفتارها و برخوردها)
- ارزش‌ها و باورهایی که فرهنگ از آن دفاع می‌کند
- مفروضاتی که ارزش‌ها و جلوه‌ها بر اساس آن‌ها شکل می‌گیرند و درونی‌ترین لایه هستند
بحث درباره‌ی نظریه فرهنگ ادگار شاین، باید موضوع درس مستقلی باشد و آن‌چه در اینجا مطرح شد، صرفاً اشاره‌ای به چارچوب کلی مدل اوست.
اما آن‌چه ادگار شاین را از بسیاری از نظریه‌پردازان مدیریتی متمایز می‌کند، توجه ویژه‌ی او به جنبه‌های عملی و کاربردی نظریه های مدیریتی است.
شاین تجربه‌ی همکاری با شرکت‌های متعددی را در کارنامه‌ی خود دارد و در کتاب‌هایش، اصرار ندارد که به چارچوب خشک آکادمیک اکتفا کند. او بارها به سراغ خاطرات و تجربیاتش می‌رود و به این شیوه، به مخاطب کمک می‌کند که مفاهیم مجرد مدیریتی را بهتر و عمیق‌تر درک کند.
ادگار شاین و دغدغه‌ی پرسشگری و فروتنی
ادگار شاین در کتابهای آخرش، به دغدغه‌های شخصی‌تر خود پرداخته است. او که به مفاهیم کلانی مانند فرهنگ سازمانی و رهبری سازمانی می‌پرداخت، اکنون نکات کوچک‌تری را که فکر می‌کند اهمیت کلیدی دارند، مد نظر قرار داده است. تواضع و فروتنی از جمله صفاتی است که او بارها به آن‌ها اشاره کرده و درباره‌شان نوشته است.
همچنین شیوه‌ی پرسیدن و دریافت متواضعانه‌ی اطلاعات موضوع دیگری است که او طی سال‌های اخیر به آن پرداخته است.
شاید مطالعه‌ی بخشی از مقدمه‌ی کتاب شاین با عنوان پرسیدن فروتنانه (Humble Inquiry) برای شما جالب باشد:
یک روز، سرگرم دیدن دسته‌ای قارچ بودم که پس از باران، در جایی که رویش قارچ در آن انتظار نمی‌رفت، روییده بودند.
پیرزنی که با سگ خود از کنارم عبور می‌کرد، لحظه‌ای ایستاد و با صدای بلند گفت: «می‌دونی بعضیاشون سمی هستن؟»
گفتم: «بله. می‌دونم.»
بعد از جواب من گفت: «می‌دونی بخوریشون می‌میری؟»
نکته‌ی عجیب برای من این بود که شیوه‌ی حرف زدن او – و احساس این‌که باید حتماً نکته‌ای را به من به شکلی دستوری بگوید – حسی را در من برانگیخت که به سادگی نمی‌توانستم به حرف‌هایش به شکل مثبتی پاسخ دهم.
فهمیدم که لحن حرف زدنش و سبک بیان حرفش به شکلی بود که اجازه نمی‌داد یک رابطه‌ی مثبت شکل بگیرد و ادامه دادن گفتگو را دشوار می‌کرد.
انگیزه‌ی او کمک به من بود، اما کمکی نکرد و من با خودم گفتم ای کاش، یا اول حرف‌هایش یا بعد از این‌که من گفتم می‌دانم و حواسم هست، به جای این‌که باز هم حرف‌های بیشتری بزند، چیزی از جنس سوال مطرح می‌کرد [تا فضای دوستانه‌تری شکل بگیرد.]
احتمالاً می‌توانید حدس بزنید نگاه یک دانشمند برجسته‌ی فرهنگ و ارتباطات، وقتی تا این حد به ظرافت‌های گفتگوهای روزمره می‌پردازد، چقدر می‌تواند با نکات مفید و آموزنده همراه باشد.
برخی از کتاب های ادگار شاین
از آن‌جا که در درس‌های دیگر متمم، بارها به ادگار شاین و دیدگاه‌هایش خواهیم پرداخت، این معرفی مختصر را صرفاً با اشاره به چند مورد از کتابهای او به پایان می‌رسانیم:
Humble Leadership (رهبری فروتنانه)
Humble Inquiry (پرسیدن فروتنانه)
Organizational Culture & Leadership (فرهنگ و رهبری سازمانی)
Organizational Development (توسعه سازمانی | نویسنده همکار)
Career Dynamics (دینامیک مسیر شغلی و تطبیق نیازهای فردی و سازمانی)
معرفی کتابهای مدیریتی
پاراگراف فارسی
معرفی کتابهای روانشناسی
کتابخوانی و توصیه‌هایی درباره آن
دانشمندان کلاسیک مدیریت و اقتصاد و روانشناسی
دوست عزیز.
شما با عضویت رایگان به عنوان کاربر آزاد متمم (صرفاً با تعیین نام کاربری و کلمه‌ی عبور) می‌توانید به حدود نیمی از چند هزار درس متمم دسترسی داشته باشید.
همچنین در صورت تمایل، با پرداخت هزینه عضویت، به همه‌ی درس‌های متمم دسترسی خواهید داشت.
فهرست برخی از درس‌های مختص کاربران ویژه متمم را نیز می‌توانید در اینجا ببینید:
فهرست درس‌های مختص کاربران ویژه متمم
البته از میان درس‌های مطرح شده، شاید بهتر باشد ابتدا مطالعه و بررسی مباحث زیر را در اولویت قرار دهید:
دوره MBA
فنون مذاکره
تصمیم گیری
مدیریت بازاریابی
سواد دیجیتال
The post ادگار شاین | نظریه پرداز فرهنگ سازمانی appeared first on متمم.
