دو اصطلاح طرح توجیهی و مطالعات امکان سنجی از اصطلاحات رایج در فضای کارآفرینی و ایجاد کسب و کار جدید هستند و تهیه طرح توجیهی و انجام مطالعات امکان سنجی، در اغلب مدارس کسب و کار، به عنوان بخش مهمی از فرایند کارآفرینی، مورد توجه قرار می‌گیرند.
این دو اصطلاح معمولاً به عنوان معادلِ Feasibility Study به‌کار می‌روند. حتی گاهی برخی از فارسی‌زبان‌ها این عبارت را به شکل مخفف‌شده به کار می‌بریم و مثلاً می‌گوییم: «برای اجرای این پروژه یا راه‌اندازی آن کسب و کار، هنوز FS انجام نشده است.»
در این درس می‌خواهیم به اهمیت طرح توجیهی و انجام امکان سنجی بپردازیم و با برخی از زوایای این فعالیت آشنا شویم.
بحثِ ما در این‌جا به سه بخش تقسیم شده است:
- ترجمه‌ی مناسب فارسی برای Feasibility Study چیست؟
- اصطلاح‌های طرح توجیهی و امکان سنجی در گفتگوهای روزمره
- تفاوت طرح توجیهی با طرح کسب و کار چیست؟
- در یک نمونه طرح توجیهی، چه موضوعاتی مورد توجه قرار می‌گیرند؟
معنی Feasibility Study چیست؟
نقطه‌ی شروع مناسب برای آشنایی با این مفهوم، این است که به سراغ کتابهای ریشه شناسی برویم و ریشه‌ی واژه‌ی Feasible را بررسی کنیم.
کتابهای ریشه شناسی، برای این کلمه توضیح کمابیش مشابهی دارند (+):
با توجه به این توضیحات، ظاهراً این واژه‌ی انگلیسی (با ریشه‌ی فرانسوی) به قابل اجرا بودن و عملی بودن اشاره دارد. به همین علت است که مطالعات مربوط به Feasibility (یا همان Feasibility Study) در زبان فارسی با اصطلاح امکان سنجی و بررسی توجیه پذیری یک طرح توصیف می‌شوند.
اصطلاح‌های طرح توجیهی و امکان سنجی در گفتگوهای روزمره
سرنوشتِ امکان سنجی و طرح توجیهی شبیه بسیاری از اصطلاحات تخصصی حوزه‌ی کارآفرینی (مثلاً طرح تجاری یا بیزینس پلن) بوده است. به این معنا که یک کاربرد کاملاً عمومی و غیردقیق از آن‌ها در مکالمات روزمره رایج شده و دولت‌ها، نهادهای قانون‌گذاری و موسسات مالی و سرمایه گذاری هم، به تثبیت آن معنای غیردقیق کمک کرده‌اند.
در حال حاضر، طرح توجیهی در زبان روزمره‌ی ما، درباره‌ی سندی به‌کار می‌رود که می‌تواند به تخصیص و جذب بودجه در سازمان‌ها و یا قانع کردن بانک‌ها به وام دادن کمک کند.
این نوع طرح‌های توجیهی، ساختار مشخصی ندارند و معمولاً ترکیبی از برنامه ریزی استراتژیک و مدل کسب و کار و برخی دیگر از المان‌های طرح تجاری هستند. معمولاً اطلاعات جریان نقدینگی مورد نیاز و محاسبات فروش و نرخ بازگشت سرمایه هم، کمک می‌کنند که ظاهر این طرح توجیهی، موجه‌تر باشد.
با کمی جستجو در گوگل (مثلاً با کلیدواژه‌های قیمت، طرح توجیهی و تومان) می‌توانید با بازار آشفته‌ی تدوین و فروش طرح‌های توجیهی بیشتر آشنا شوید.
تفاوت طرح توجیهی با طرح کسب و کار چیست؟
با توجه به توضیحاتی که تا این‌جا ارائه شد، ممکن است این سوال در ذهن شما شکل بگیرد که طرح توجیهی (و امکان سنجی) با طرح کسب و کار (بیزینس پلن) چه تفاوتی دارد؟
چون طرح کسب و کار هم، پیش از راه اندازی کسب و کار تنظیم می‌شود و ظاهراً هدف آن هم، کمک به پیاده سازی و اجرایی شدن یک ایده‌ی کارآفرینانه است.
در این‌جا به دو مورد از کلیدی‌ترین تفاوت های طرح توجیهی و طرح کسب و کار اشاره می‌کنیم.
طرح توجیهی و امکان سنجی، ابتدایی‌تر و ساده‌تر است
تنظیم طرح کسب و کار، کاری پیچیده و زمان‌بر است و در آن باید به جزئیات فراوانی پرداخته شده و سناریوهای مختلف، بررسی و تحلیل شود. طرح توجیهی، مطالعه و بررسی ساده‌تر و مختصرتری است که صرفاً می‌خواهد اجرایی بودن یا نبودن یک کسب و کار را مشخص کند (+/+).
در واقع شما در طرح توجیهی، بیشتر بر روی این سوال متمرکز هستید که: «آیا اصلاً اقدام به انجام این کار، برای من مناسب است؟»
اگر پاسخ بررسی‌های شما منفی باشد، در همین جا متوقف می‌شوید و به سراغ ایده یا ایده‌های دیگر می‌روید.
اما اگر پاسخ مطالعات و امکان سنجی های شما مثبت باشد، وقت و انرژی و منابع خود را به تدوین یک طرح تجاری کامل و حرفه‌ای تخصیص می‌دهید.
طرح تجاری قرار نیست صرفاً به شما پاسخ مثبت و منفی داده یا یا برآوردی از سودتان ارائه کند؛ بلکه یک نقشه راه کامل است که همه‌ی زوایای مختلف را می‌سنجد و جزئیات استراتژیک و عملیاتی را در کنار یکدیگر قرار می‌دهد.
طرح توجیهی و امکان سنجی، فقط مختص کسب و کارها نیست
طرح تجاری یا Business Plan همان‌طور که از نامش مشخص است، برای یک Business تعریف و تدوین می‌شود.
اما مطالعات امکان سنجی (Feasibility Study) و تنظیم طرح توجیهی، می‌تواند برای هر نوع فعالیتی تنظیم شود.
به عنوان مثال، وقتی مدیر فنی یک شرکت به مدیریت پیشنهاد می‌دهد که یک خودرو برای این واحد خریداری کنند، ممکن است مدیر ارشد از او یک طرح توجیهی بخواهد و بگوید به من نشان بده که این تصمیم، Feasible است.
در این‌جا ما از یک کسب و کار حرف نمی‌زنیم، بلکه کافی است هزینه‌های موجود برای رفت و آمد تیم فنی به پروژه‌ها را بررسی کرده و نشان دهیم که خرید خودرو، می‌توانید این هزینه‌ها را کاهش دهد (پس چنین تصمیمی از نظر اقتصادی، Feasible است).
افزودن یک آپشن جدید به محصول موجود و بستن یک خط تولید موجود (یا خارج کردن یک محصول از بازار) نمونه‌های دیگری از فعالیت‌هایی هستند که می‌شود برای آن‌ها FS تنظیم کرد، اما Business Plan برای آن‌ها معنای چندانی ندارد.
اجزای یک طرح توجیهی (مطالعه امکان سنجی) برای کارآفرینی
پیش از هر چیز، باید به خاطر بسپارید که مخاطبِ اصلیِ امکان سنجی خودتان هستید؛ این شما هستید که باید به نتیجه برسید راه اندازی یک کسب و کار توجیه پذیر است.
تمرین و مشارکت در بحث (لازم نیست حتماً به هر چهار سوال پاسخ دهید)
اکنون که با مفهوم Feasibility آشنا شده‌اید، کمی به کسب و کارها و صنایع مختلف فکر کنید.
نخستین مثال (یا مثال‌هایی) که از Feasible نبودن به ذهن‌تان می‌رسد چیست؟ (ترجیحاً بخش خصوصی اقتصاد را مثال بزنید. پیدا کردن مثال در بخش دولتی، دشوار نیست).
آیا استارت آپ یا کسب و کاری را دیده‌اید که با تمرکز روی یک موضوع فعالیت خود را شروع کرده و شما حس کرده باشید که این فعالیت، نمی‌تواند Feasible باشد؟
آیا شکست‌هایی را دیده‌اید که به نظر شما، در مرحله‌ی امکان سنجی، می‌شد تا حدی آن شکست‌ها را پیش بینی کرد؟
آیا مواردی بوده که شما فکر کرده‌اید یک فعالیت، Feasible نیست؛ اما بعداً در عمل متوجه شده باشید که همه‌ی جنبه‌ها را ندیده‌اید و چنان فعالیتی توانسته Feasible باشد؟
The post تهیه طرح توجیهی و انجام مطالعات امکان سنجی appeared first on متمم.
