انواع هیجانات و ابراز احساسات با کلمات | چرخ رابرت پلاچیک

کلمات به عنوان ابزار آموزش و یادگیری

طبیعتاً آموزش و یادگیری هوش هیجانی، با استفاده از کلمات انجام می‌شود. اگر نتوانیم احساسات و عواطف را از یکدیگر تفکیک کنیم، چگونه می‌توانیم درباره‌ی ریشه‌ها و کارکردهای هر یک از آن‌ها و نحوه‌ی مدیریت‌شان صحبت کنیم؟

هنگامی که از اصل صفر در یادگیری و افزایش هوش هیجانی حرف زدیم، به این نکته اشاره کردیم که هیجانات از جنسِ اطلاعات هستند و هر یک پیامی برای ما دارند.

وقتی احساسات و هیجان‌های مختلف، بر اساس محرک‌های متفاوتی به وجود می‌آیند و پیام‌‌های متفاوتی نیز دارند، مهم است که آن‌ها را به درستی از هم تفکیک کنیم تا پیام هر یک را نیز بهتر بفهمیم و درک کنیم.

به همین علت ما در متمم درس‌های متعددی را به تفکیک هیجانات و احساسات اختصاص داده‌ایم:

• حسادت به داشته‌های دیگری یک نوع هیجان است و حسادت در رابطه عاطفی، هیجانی دیگر. اگر آن‌ها را با هم اشتباه بگیریم، ممکن است در مدیریت‌شان هم اشتباه رفتار کنیم.
• هم‌چنین حسادت به داشته‌های دیگری احساسی است که ممکن است مدت‌ها با ما باشد. اما وقتی آن دیگری، جایی شکست می‌خورد، احساس جدیدی به عواطف قبلی افزوده می‌شود و آن شادمانی ناشی از شکست اوست. همان چیزی که ما به عنوان شادن فرویده مطرح کردیم. پس از مدت کوتاهی، این شادمانی (شادن فرویده) از بین می‌رود. اما حسادت ممکن است با ما باقی بماند.

این تفکیک هیجانات با واژگان دقیق است که به ما کمک می‌کند آن‌ها را ببینیم و درباره‌شان حرف بزنیم.

کلمات به عنوان ابزار ارتباط موثر

هر چقدر احساسات و عواطف خود را به شکل دقیق‌تری بیان کنیم، احتمال سوء‌برداشت کاهش پیدا می‌کند و بهتر می‌توانیم پیام خود را برای طرف مقابل ارسال کنیم.

به عنوان یک مثال کلاسیک، می‌توانیم به حسادت و غبطه خوردن اشاره کرد.

رایج است که می‌گویند احساس حسادت به این معناست که داشته‌های فرد دیگر، شما را آزار می‌دهد و دوست دارید او آن‌ها را نداشته باشد. اما غبطهخوردن وقتی است که دوست داریم ما هم داشته‌های او را به‌دست بیاوریم؛ بدون این‌که او جایگاه و داشته‌هایش را از دست بدهد.

در زبان انگلیسی هم، این احساس دوم را با ‌Benign Envy (حسادت خوش‌خیم) بیان می‌کنند تا از نوع اول (Envy) متمایز باشد.

توجه به همین ظرافت‌ها، به بیان دقیق‌تر پیام‌ها کمک می‌کند. مثلاً می‌خوانیم که سالار عقیلی چنین می‌گوید: «من همواره به صدای استاد ایرج خواجه امیری غبطه خورده‌ام» (+).

کافی است فکر کنید اگر به جای غبطه، از کلماتی مانند حسادت یا حسرت استفاده می‌شد، پیام جمله تا چه حد فرق می‌کرد.

کلمات به عنوان ابزار خودکاوی و تحلیل خود

کلمات قرار نیست صرفاً برای ارتباط با دیگران مورد استفاده قرار بگیرند. هر چه دامنه‌ی واژگان ما گسترده‌تر باشد، در شناخت خود و حالات‌مان نیز قوی‌تر خواهیم بود.

کلمات، ظرافت فکر و قدرت تحلیل ما را افزایش می‌دهند. این نکته‌ای است که در درس ظرافت‌های کلامی با جزئیات بیشتر به‌ آن پرداخته‌ایم.

بنابراین با توجه به این‌که خودآگاهی یکی از مولفه‌های هوش هیجانی است، می‌توان توسعه‌ی دایره‌ی کلمات مربوط به عواطف را از ابزارهای موثر برای تقویت هوش هیجانی دانست.