تاریخ مختصر به گند کشیدن جهان

کتاب تاریخ مختصر به گند کشیدن جهان، رویدادهای تاریخ انسان و رفتارهای شگفت‌انگیز و احمقانه‌ی بشر را مرور می‌کند و با لحنی طنزگونه به تصویر می‌کشد؛ از جنگ‌ها گرفته، تا تصمیم‌های نادرست حاکمان و در نهایت، آسیب‌های زیست‌محیطی و تأثیرهای مخرب انسان بر کره‌ی زمین.

عنوان انگلیسی (و البته ترجمه‌ی زیبای فارسی آن) نشان می‌دهد که قرار نیست با کتابی جدی روبه‌رو باشیم:

Humans: A Brief History of How we f*cked it all up

با این حال، جدی نبودن کتاب و طنز شیرین آن، چندان از تلخی رویدادهایی که نقل می‌کند نمی‌کاهد. دیدن این‌که چطور تصمیم‌ها و اقدام‌های کوچک، مسیر تاریخ انسان‌ها را تغییر داده‌اند، جان بسیاری از انسان‌ها و حیوانات را گرفته‌اند و بهانه‌های فراوانی برای دوست نداشتنِ جهان فراهم کرده‌اند، شیرین و لذت‌بخش نیست.

شاید مرور صفحه‌ی تقدیم کتاب تاریخ مختصر جهان، تا حدی فضای آن را برای شما شفاف‌تر کند: «تقدیم کردن این کتاب به خانواده‌ام،‌ با توجه به موضوع آن، ممکن است سوء‌تعبیر ایجاد کند. بنابراین، به جای آن، این کتاب را به همه‌ی کسانی تقدیم می‌کنم که تا کنون به شکل واقعاً بدی گند زده‌اند. شما تنها نیستید.»

ما معمولاً‌ در پاراگراف فارسی متمم به نقل چند بند از کتاب‌ها اکتفا می‌کنیم. اما این بار، قصد داریم کمی هم درباره‌ی خود کتاب و ترجمه فارسی آن حرف بزنیم.

با این حال بهتر است به سنت همیشه، ابتدا بخش‌هایی از کتاب را با هم بخوانیم. در بندهایی که نقل می‌کنیم، حمله‌ی مغول به امپراتوری خوارزمشاهیان روایت شده و البته ما برای اختصار، بخش‌هایی از آن را حذف کرده‌ایم:

نکته‌ای درباره کتاب تاریخ مختصر به گند کشیدن جهان

این کتاب، خواندنی و شیرین است و می‌تواند همراه خوبی برای سفرهای شما یا لحظات استراحت و قبل از خواب‌تان باشد. اما نباید آن را به عنوان یک متن تاریخی کاملاً‌ محکم و مستدل در نظر بگیرید.

متأسفانه تام فیلیپس، نویسنده کتاب، هیچ جا از ارجاع و استناد استفاده نکرده و منبعی برای حرف‌هایش نیاورده است. ناشر هم (Hanover Square Press) موسسه‌ای نسبتاً جوان است و در سال ۲۰۱۷ تأسیس شده و احتمالاً به این نکته توجه نداشته که این بی‌منبع بودن، به ضعف بزرگی برای کتاب تبدیل خواهد شد.

البته تام فیلیپس در انتهای کتاب، در یک صفحه،‌ بخشی با عنوان مطالعه‌ی بیشتر (Further Reading) گذاشته که می‌دانیم روش رایج نویسندگانِ کم‌حوصله،‌ برای رهایی از کار خسته‌کننده و فرساینده‌ی تنظیم فهرست منابع است.

بنابراین اگر قصد داشته باشید حرف‌های تام فیلیپس را به عنوان وقایعی تاریخی نقل کنید،‌ بارها مجبور خواهید بود به سراغ اینترنت بروید و با جستجو، مطمئن شوید آن‌چه گفته حقیقت دارد. البته این را هم بگوییم که ما در متمم، بارها این کار را انجام دادیم و جز چند استثناء، برای بخش قابل‌توجهی از حرف‌های تام فیلیپس، منابع قابل‌اتکا پیدا کردیم.

با توجه به این نکته – که اسناد کافی برای دفاع از بسیاری از حرف‌های فیلیپس در دسترس بوده – جای تأسف است که نویسنده و ناشر، از اهمیت منابع آگاه نبوده‌اند و با این کار، نقطه‌ضعفی بزرگ برای این اثر ایجاد کرده‌اند.

ترجمه کتاب تاریخ مختصر به گند کشیدن جهان

خانم زهرا کمالی دهقان این کتاب را به فارسی ترجمه کرده‌اند و زحمت عرضه‌ی آن به بازار بر عهده‌ی انتشارات نگاه بوده است. اما به نظر می‌رسد که کمی شتابزدگی در ترجمه وجود داشته و عزیزان انتشارات نگاه می‌توانسته‌اند کمی بیشتر برای ویرایش اثر و نیز تطبیق آن با نسخه‌ی اصلی وقت بگذارند.

مثلاً‌ ساختار جمله‌ها، بسیار به زبان انگلیسی نزدیک است. با در نظر گرفتن سبک نگارش تام فیلیپس که جمله‌ها را بسیار طولانی می‌نویسد و گاهی هم لحن محاوره‌ای به کار می‌برد،‌ ترجمه به فارسی با حفظ ساختار جمله‌های انگلیسی،‌ گاهی درک پیام جمله‌ها را دشوار کرده یا خواننده را مجبور می‌کند برخی جمله‌ها را برای بار دوم و سوم بخواند.

همین متن کوتاهی که نقل شد، از فصلی است که عنوان آن A Dummies’ and/or Current President’s Guide to Diplomacy است.

یکی از معادل‌های دور و کمتر رایج برای Dummy، «دست‌نشانده» است. اما می‌دانیم که راهنمایی برای Dummies در ادبیات امروز دنیا، اصطلاحی کاملاً‌ رایج است و شبیه سری کتاب‌هایی که برای Dummies یا Idiots منتشر می‌شود،‌ واقعاً به افراد نابخرد و احمق اشاره دارد. این در حالی است که در ترجمه این‌گونه آمده که این فصل، راهنمای دیپلماسی برای افراد دست‌نشانده است.

یا مثلاً برای چنگیز مغول، اصطلاح Quiet Retirement به کار رفته که به معنای بازنشستگی آرام و ساکت و بی‌تنش است. اما شاید به همان علت شتابزدگی، واژه‌ی Quite با Quiet  اشتباه گرفته شده و در ترجمه، چنان‌که در بالا آمده،‌ اصطلاح بازنشستگی کامل به کار رفته است.

استفاده از واژه‌ی واگن به جای Wagon، در شرایطی که امروز واگن به معنای دیگری در فارسی به کار می‌رود، برای لحظاتی ذهن را درگیر می‌کند که مگر در زمان مغول‌ها واگن وجود داشته است؟ بعد به نتیجه می‌رسیم که منظور «گاری» بوده و بهتر بود Wagon به «واگن» ترجمه نشود.

به شکل مشابه، عبارت Muhammad was hell-bent on starting some shit with the Mongols به شکل «محمد مصمم بود کارهایی را با مغول‌ها شروع کند» ترجمه شده که اصلاً بار معنایی منفی موجود در جمله‌ی انگلیسی را منتقل نمی‌کند.

آیا کتاب تاریخ مختصر به گند کشیدن جهان را بخوانیم؟

اگر دو کتاب انسان خردمند (هراری) و اسلحه، فولاد، میکروب (جرد دایاموند) کمی برایتان سنگین بوده و دوست دارید چیزی شبیه آن‌ها، اما بسیار سبک‌تر و به زبان ساده‌تر بخوانید، کتاب تام فیلیپس می‌تواند گزینه‌ی مناسبی باشد.

هنگام خواندن کتاب، با دیدن رفتارهای نابخردانه‌ی حاکمان و سیاستمداران، گاهی خواهید خندید، گاهی حرص خواهید خورد، و در موارد بسیاری هم تعجب خواهید کرد.

ترجمه هم، به رغم توضیحاتی که دادیم، به شکلی نیست که مانع مطالعه‌ی کتاب شود. اگر از ابتدا انتظار بسیار بالایی نداشته باشید، به گمان ما این کتاب می‌تواند انتخابی آموزنده و سرگرم‌کننده باشد.

با این حال، امیدواریم در ویرایش‌های بعدی، نسخه‌ای دقیق‌تر با متن روان‌تر به بازار عرضه شود تا خوانندگان از مطالعه‌ی این کتاب، بیشتر لذت ببرند.

[  صفحه معرفی و خلاصه کتاب تاریخ به گند کشیدن جهان در سایت نگاه ]

[  خرید کتاب تاریخ مختصر به گند کشیدن جهان (سی بوک) ]

نوشته تاریخ مختصر به گند کشیدن جهان اولین بار در متمم. پدیدار شد.