به نظر می‌رسد که ناراحت و غمگین بودن برای بسیاری از ما، پذیرفته‌تر و قابل‌درک‌تر از شاد و شادمان بودن است.
در حدی که اگر کسی را در تاکسی یا اتوبوس ببینیم که ساکت ایستاده و غمگینانه در خود فرو رفته، او را درک میکنیم؛ اما اگر فردی دائماً لبخند روی لبش باشد یا قهقهه بزند، او را دیوانه می‌پنداریم.
آیا تا به حال شده کسی را که با صدای بلند در یک محیط باز گریه می‌کند، دیوانه فرض کنید؟
همین مثال‌های ساده – که همه‌ی ما کمابیش در زندگی روزمره‌ی خود تجربه کرده‌ایم – نشان می‌دهد که به باور بسیاری از مردم، مسیر زندگی شاد، آن‌قدرها هم که به نظر می‌رسد، راحت نیست و بسیاری از ما پذیرفته‌ایم که کمتر کسی می‌تواند زندگی کاملاً شاد و شادمانه را تجربه کند.
در کنار همه‌ی این دشواری‌ها، حتی اگر تلاش کنیم و شادی را تجربه کنیم، جامعه با یادآوری این‌که «بعد از هر خنده، گریه‌ای هم در کار است»، مجوز شادمانی عمیق را از ما می‌گیرد و ترسی موهوم از آینده‌ای نامشخص را در وجودمان تزریق می‌کند.
روش‌های غیردلچسب برای تجربه‌ی شادی در زندگی
مسئله‌ی زندگی شاد و شاد زندگی کردن با چالش‌ها و پیچیدگی‌های دیگری هم روبروست. از جمله این‌که بسیاری از ما از دوران کودکی تا بزرگسالی، می‌آموزیم که از روش‌های غیرسازنده برای خوشحال شدن و تجربه شادمانی استفاده کنیم:
شاید شما هم یکی از کسانی باشید که در دوران کودکی، برای تحمل سختی‌ها و دشواری‌ها از والدین خود شنیده‌اید: «باز هم راضی و خوشحال باش که افراد بسیاری، با سختی‌ها و دشواری‌هایی بسیار بیشتر از ما در حال زندگی هستند.»
اگر هم در خردسالی چنین تجربه‌ای نداشته‌اید، حتماً در بزرگسالی صدا و سیما چنین تجربه‌ای را برای شما رقم زده است. تکنیکی به این صورت که «با دیدن مشکلات سایر کشورها، از بی‌مشکلی و کم‌مشکلی خودمان احساس شادمانی کنیم.»
به عنوان یک مثال از این تکنیک موثر، می‌توان به این نکته اشاره کرد که یک روش شناخته‌شده برای تحمل بهتر هوای آلودهی تهران، دیدن تصاویر هوای آلودهی پکن است.
استفاده از ابزار مقایسه با دیگران به عنوان موتور ایجاد شادمانی، صرفاً یکی از ابزارهایی است که در بسیاری از فرهنگ‌ها، ترویج و تشویق می‌شود. ابزارهای دیگری هم وجود دارد که همگی با آن‌ها آشنا هستیم:
بسیاری از فیلسوفان، متفکران و ادیبان، از اپیکور گرفته تا خیام، برای برانگیختن حس شادمانی در ما، مرگ را به یادمان انداخته‌اند و گفته‌اند: چون روزگاری دیگر روی این زمین نخواهی بود، اکنون باید قدرِ حضور را بدانی و خوشحالی کنی:
خیام اگر ز باده مستی خوش باش
با ماه رخی اگر نشستی خوش باش
چون عاقبت هستی ما نیستی است
انگار که نیستی چو هستی خوش باش
در واقع، ساز و کاری که خیام برای برانگیختن شادمانی به‌کار می‌برده، این بوده که به ما – و خودش – یادآوری کند که قرار است در نهایت از بین برویم و خاکِ گِلِ کوزه‌گران بشویم و دستی که بر گردن دوست داریم، به دسته‌ی کوزه تبدیل شود.
این روش‌ها را نمی‌شود نکوهش کرد؛ اما به نظر می‌رسد که برای خوش بودن در زندگی، بتوان راه‌ها و روش‌های بهتر و سازنده‌تری هم انتخاب کرد.
اهمیت شادی | آیا واقعاً داشتن زندگی شاد مهم است؟
آیا واقعاً باید دنبال راه های رسیدن به شادی باشیم؟ آیا شادی و خوشحالی و لبخند بر لب داشتن، آن‌قدر مهم است که یکی از مباحث کلیدی توسعه فردی را به خود اختصاص دهد؟ آیا تلاش برای داشتن زندگی شاد یک اقدام خودخواهانه نیست؟
شاید این سوال‌ها به نظر ساده بیایند. اما در فرهنگ‌هایی مثل فرهنگ ما که تشویق به شادی و خوشحالی کمتر است و افراد خوشحال را با صفت‌هایی مانند «بی‌خیال» و «الکی‌خوش» و «خجسته» توصیف می‌کنند، پاسخ این سوال‌ها مهم می‌شود.
لیوبومیرسکی و شلدون در مقاله خود با موضوع شادمانی، مقدمه‌ای دارند که می‌تواند پاسخی به این سوال‌ها تلقی شود. آن‌ها با اشاره به تحقیقات متعدد انجام شده در این زمینه، اشاره می‌کنند که تلاش برای داشتن زندگی شاد دستاوردهایی فراتر از خوشی و لبخند زدن دارد و می‌تواند روی جنبه‌های مختلف زندگی فرد تأثیر بگذارد.
از جمله این‌که شاد بودن و شاد زندگی کردن ما باعث می‌شود که:
- سلامت ما (به معنای گسترده‌ی آن) افزایش پیدا کند.
- سیستم ایمنی ما تقویت شود.
- احتمال موفقیت‌مان در زندگی مشترک افزایش یافته و احتمال طلاق در زندگی‌مان کاهش پیدا کند.
- دوستان بیشتری داشته باشیم و حمایت اجتماعی بیشتری دریافت کنیم.
- بهره وری ما افزایش پیدا کند.
- خلاقیت بیشتری داشته باشیم.
- کیفیت کار کردن و به تبع آن، درآمدمان افزایش پیدا کند.
- کنترل بیشتری بر خود داشته باشیم و قدرت اراده و توانایی‌مان در مدیریت احساسات افزایش پیدا کند.
به سادگی می‌توانید درک کنید که این ویژگی‌ها، صرفاً دستاوردهایی فردی نیستند و اطرافیان شما هم از آن‌ها سود می‌برند. بنابراین لازم است به خودتان یادآوری کنید که زندگی شاد من به شادمانی و رضایت اطرافیانم هم کمک می‌کند و به همین علت، لازم است برای «شاد زندگی کردن» وقت بیشتری بگذارم.
هدف درس زندگی شاد چیست؟
در مجموعه درس‌های زندگی شاد، می‌کوشیم مطالعات انجام شده در زمینه‌ی شادی و خوشحالی را بررسی کنیم.
سال‌هاست که در دنیا، روانشناسان مثبت گرا هدف خود را به جای تلاش برای شفای بیماران، روی بهبود کیفیت زندگی انسان‌های سالم متمرکز کرده‌اند و یکی از مهم‌ترین مولفه‌های زندگی سالم، شادی و شادمانی است.
کسانی مانند دن گیلبرت، دنیل کانمن، مارتین سلیگمن و چیک سنت میهایی نمونه‌ای از این افراد هستند که به تدریج با فعالیت‌های هر یک از آن‌ها آشنا می‌شویم.
این دانشمندان، نمونه‌ای از محققان و نویسندگانی هستند که سخنران انگیزشی نیستند و نمی‌خواهند صرفاً با شعارهای زیبا، ما را برای چند لحظه شاد و سرمست کنند. بلکه در مطالعات و تحقیقات خود به این پرسش پرداخته‌اند که «چگونه می‌توانیم شاد باشیم و در طولانی‌مدت، شادمان زندگی کنیم؟»
ما می‌خواهیم با کمک این دانشمندان و نویسندگان، راهکارهایی عملی برای شادی بیشتر در زندگی‌مان پیدا کنیم.
در زیر هر یک از درس‌های زندگی شاد، می‌توانید «ترتیب پیشنهادی متمم» برای مطالعه‌ی درس‌ها را ببینید. با این حال، در این‌جا توضیح مختصری درباره‌ی ترتیب مطالعه‌ی درس‌ها ارائه میکنیم.
گام اول | تعریف شادی
بسیار پیش می‌اید که ما شادی در زندگی را با رضایت از زندگی اشتباه می‌گیریم.
در حالی که این دو، یک چیز نیستند. چه بسا ما از زندگی خود راضی باشیم، اما شادی زیادی را تجربه نکنیم. یا این‌که در عین نارضایتی از زندگی، لحظات شاد بسیاری را تجربه کنیم.
با توجه به اهمیتِ بحثِ تفاوت شادی و رضایت، نخستین درس را به این موضوع اختصاص داده‌ایم:
تعریف شادی
گام دوم | هدف گرایی یا لذت گرایی
در ذهن بسیاری از ما، این نگرانی وجود دارد که «آیا اساساً درست است که من برای شاد بودن تلاش کنم؟ آیا بهتر نیست من فقط برای رسیدن به هدف‌هایم تلاش کنم و در اثر دستیابی به آن هدف‌ها، شاد شوم؟»
ما دو درس را به بحث جستجوی اهداف در زندگی و رابطهی آن با جستجوی شادی و شادمانی اختصاص داده‌ایم که مطالعه‌ی آن‌ها می‌تواند ذهن شما را برای درس‌های بعدی، آماده کند:
حرکت آونگی در زندگی: دنبال هدف هستید یا لذت؟
رابطهی شادی و هدف گذاری: مدال نقره را ترجیح می‌دهید یا برنز؟
گام سوم | تحلیل ما از آینده، با خطا همراه است
یکی از کسانی که در زمینه‌ی شادی و شادمانی در زندگی، کارها و مطالعات ارزشمندی انجام داده دن گیلبرت است.
او معتقد است که ما انسان‌ها، آینده را به درستی تحلیل نمی‌کنیم. مثلاً فکر میکنیم خانه‌ی بزرگ‌تر و ماشین بهتر، شادمانی بسیاری به همراه خواهد داشت.
به خاطر این شادمانی زیاد، خودمان را گرفتار اضافه‌کاری و بدهی و قرض میکنیم، اما در نهایت، ماشین و خانه‌ی تازه ما را برای مدت کوتاهی شاد می‌کنند و سپس، عادت به سراغ‌مان می‌آید.
البته دن گیلبرت نمی‌گوید که هیچ تلاشی برای تغییر نکنیم و همه‌چیز را همان‌طور که هست حفظ کنیم، اما حرفش این است که ما به درستی متوجه نمی‌شویم که با رنج و زحمتی که امروز متحمل می‌شویم، فردا چقدر شادمانی برایمان به همراه خواهد آورد:
دن گیلبرت و نگاهی به شادمانی و شاد زیستن
گام چهارم | بحث و گفتگو
بعد از این درس‌های مقدماتی، باید وارد درس‌های کاربردی‌تر شویم، اما ابتدا برای شما سه موضوع در نظر گرفته‌ایم که به آن‌ها فکر کنید.
پیشنهادمان این است که سه بحث زیر را بخوانید و دیدگاه‌های خودتان را هم، حتماً بنویسید و شرح دهید (پاسخ درست و پاسخ غلطی وجود ندارد که نگران آن باشید. فقط مهم است که درباره‌ی سه موضوع مطرح‌شده فکر کنید و نظرتان را با دیگران به اشتراک بگذارید).
خواندن و مرور دیدگاه‌های دوستان‌تان هم می‌تواند مفید و آموزنده باشد.
رابطهی شادمانی با شیوه‌ی نگاه به گذشته، حال و آینده
با خاطرات خوب و بد خود چه می‌کنید؟
تجربه شادی و گاوداری زندگی
گام پنجم | نکات و تکنیک‌هایی برای شادی در زندگی
اگر سه گفتگوی قبلی، خصوصاً «گاوداری زندگی» را خوانده باشید، برای ادامه‌ی بحث آماده خواهید بود.
حرف اصلی ما این است که قرار نیست برای شاد بودن، کارهای شگفت‌انگیز و دشواری انجام دهیم (افزایش تعداد گاو‌ها). بلکه قرار است روش انجام کارها و شیوه‌ی فکر کردن خود را تغییر دهیم (دنبال این باشیم که چرا شیری که از همین گاو‌ها می‌دوشیم، کم است و تلف می‌شود).
در این زمینه، مجموعه‌ی متنوعی از درس‌ها را به شرح زیر در نظر گرفته‌ایم. هر یک از این درس‌ها، یک نکته یا تکنیک درباره‌ی شادی و شادمانی را بیان می‌کنند:
آیا در تصمیم‌گیری‌ها به شادی توجه میکنیم؟
عادت کردن، لذت بردن را دشوار می‌کند
تو به جای من انتخاب کن!
قدرت گزینه‌های پیش‌فرض
خریدن کالا یا خریدن تجربه؟
بشقابی پر از انواع غذاها – تکنیک های تجربه شادی بیشتر
نقش موسیقی در افزایش شادمانی
اهمال کاری چگونه از شادی ما می‌کاهد؟
گام ششم | مقایسه، حسادت و رقابت، شادی ما را کاهش می‌دهند
همه‌ی ما این تجربه را داریم که مقایسه و حسادت و رقابت، چگونه می‌توانند تجربه‌های شیرین‌مان را تلخ کرده و یا لااقل، خنثی کنند.
در مجموعه‌ی زندگی شاد، ما پنج درس را به این مباحث اختصاص داده‌ایم که فکر میکنیم می‌توانند به شما برای شناخت بهتر خودتان و مدیریت بهتر حسادت‌ها و رقابت‌ها کمک کنند:
نظریه مقایسه اجتماعی
تأثیر مقایسه بر شادمانی | کبوتر با کبوتر، باز با باز
شادن فرویده | خوشحال شدن از ناراحتی و شکست دیگران
حسادت به داشته‌های دیگران
گام هفتم | ارتباطات اجتماعی و ثروت زمانی
در این مرحله، دو درس نسبتاً سبُک داریم.
در یکی از آن‌ها درباره‌ی اهمیت ارتباطات اجتماعی صحبت میکنیم و در دیگری، به این سوال می‌پردازیم که «زمان‌های آزاد خود را تا چه حد و چگونه مدیریت می‌کنید؟»
البته ما در درس حمایت اجتماعی، به شکل وسیع و گسترده به بحث ارتباطات اجتماعی و رابطه عاطفی و حمایت‌های دوستانه می‌پردازیم. بنابراین در درس زندگی شاد، به سرعت از کنار این موضوع عبور کرده‌ایم:
حال دوستِ دوستِ شما چطور است؟
ثروت زمانی شما چقدر است؟
گام هشتم | ویژگی‌های یک زندگی خوب
در آخرین گام، درسی داریم که بیشتر از جنس جمع‌بندی است.
در این درس به شش مولفه‌ی یک زندگی خوب اشاره میکنیم و هر یک از آن‌ها را شرح می‌دهیم. رشد شخصی، پذیرش خود، روابط مثبت با دیگران، خودمختاری، تسلط بر محیط و زندگی هدفمند، شش بُعدی هستند که در این درس مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
ویژگی های یک زندگی خوب
مقاله ها، کتابها و منابع مورد استفاده در تدوین درس زندگی شاد
کتاب طراحی برای شادمانی، نوشته پاول دولان
کتاب Authentic Happiness (شادمانی درونی | خوشحالی واقعی) اثر مارتین سلیگمن
کتاب رویارویی با شادمانی (افتان و خیزان در مسیر شادمانی) اثر دن گیلبرت
سایر کتاب‌های معرفی شده در مجموعه‌ی زندگی شاد
علاوه بر کتاب‌هایی که به عنوان مرجع و منبع معرفی شدند، کتاب‌های دیگری هم در مجموعه‌ی زندگی شاد معرفی شده که مطالعه‌ی آن‌ها می‌تواند برای شما مفید باشد:
کتاب هنر ظریف بی خیالی (مارک منسن) کتاب هنر خوب زندگی کردن (رولف دوبلی) کتاب زندگی خود را طراحی کنید سری مطالب حوزه کارگاه زندگی شادنوشته روانشناسی شادی و زندگی شاد | چگونه شاد باشیم و شاد زندگی کنیم؟ اولین بار در متمم. پدیدار شد.
