پیش نیاز مطالعه درس نظریه چشم انداز (Prospect Theory)
- مطالعه معرفی دنیل کانمن
- مطالعه درس تفاوت ریسک و ابهام
از دوستان عزیز متممی انتظار می‌رود پس از مطالعه این درس:
- بتوانند مفهوم Prospect را توضیح دهند.
- بتوانند مفروضات و نتایج اصلی نظریه چشم انداز کانمن و تورسکی را شرح دهند.
- به خاطر بسپارند که لذت به دست آوردن، به تدریج کاهش پیدا کرده و رنج از دست دادن هم در نهایت، برای انسان عادی می‌شود.
- آماده‌شوند تا در آینده، بر اساس این نظریه، حرف‌ها و پیشنهادهای خود را در مذاکره‌ها و قراردادها و گفتگوها، به شکل موثرتری تنظیم کنند.
Prospect Theory را می‌توان از جمله‌ی مهم‌ترین دستاوردهای دنیل کانمن و همکارش آموس تورسکی دانست.
این نظریه که در فارسی به نظریه چشم انداز و گاه نظریه دورنما نیز ترجمه می‌شود، به بررسی تصمیم گیری انسان‌ها تحت ریسک می‌پردازد.
کانمن و تورسکی نظریه چشم انداز را در سال ۱۹۷۹ در مقاله‌ای با همین عنوان در نشریه‌ی Econometrica مطرح کردند و پس از آن در نوشته‌ها، مقالات و تحقیقات خود، بارها به بحث و بررسی بیشتر در مورد آن پرداختند.
خواندن اصل مقاله کانمن و تورسکی ممکن است برای خواننده‌ی غیرمتخصص، کمی کُند و خسته‌کننده باشد؛ با این حال می‌توانید نسخه PDF مقاله نظریه چشم انداز را از طریق لینک زیر دانلود کنید:
Prospect Theory: An Analysis of Decision Making Under Risk
خوشبختانه دنیل کانمن در کتاب خود (تفکر کند و سریع) نظریه چشم انداز را طی دو فصل (فصل‌های ۲۵ و ۲۶) به زبان ساده و برای خواننده‌ی غیرمتخصص توضیح داده است و اگر خواندن اصل مقاله برای شما دشوار باشد، می‌توانید به توضیحاتی که خود کانمن درباره‌ی Prospect Theory ارائه کرده است مراجعه کنید.
ما در این درس، صرفاً در حدی که برای درس‌های تصمیم گیری، مذاکره و متقاعد کردن دیگران لازم است، این نظریه را مطرح می‌کنیم و مطالعه‌ی بیشتر و دقیق‌تر را به دوستان علاقه‌مند واگذار می‌کنیم.
منظور از Prospect در عبارت Prospect Theory چیست؟
نویسندگان فارسی زبان، با مراجعه به واژه‌نامه، ترجمه‌ی تحت‌اللفظی واژه‌ی Prospect، یعنی چشم انداز و دورنما را برای این نظریه انتخاب کرده‌اند. برخی دیگر نیز ترجیح داده‌اند از نگارش فارسیِ واژه‌ی انگلیسی استفاده کنند و اصطلاح نظریه پراسپکت را به‌کار ببرند.
واقعیت این است که بعد از آشنایی با مفاهیم و نکات کلیدی در Prospect Theory، دیگر نیاز چندانی به نام آن نخواهید داشت. با این حال، شاید دانستن نکات زیر مفید باشد:
دنیل کانمن در بسیاری از نوشته‌های خود، از اصطلاح Gambling Choices یا انتخاب‌های قمارگونه به جای Prospect استفاده می‌کند. به این معنا که:
شما یک انتخاب مشخص انجام می‌دهید، اما یک نتیجه‌ی قطعی در انتظارتان نیست. مثلاً ممکن است به احتمال ۲۰٪ نتیجه‌ی الف، و به احتمال ۸۰ درصد نتیجه‌ی ب به دست بیاید.
به نظر می‌رسد کانمن، به علت بار معنایی محدود و منفی واژه‌ی قمار، ترجیح می‌دهد از واژه‌ای عمومی‌تر استفاده کند.
چون در دید کانمن، تمدید قرارداد همکاری در یک شرکت هم، انتخابی قمارگونه است (چون هرگز نتیجه‌ی قطعی و تبعات مالی آن و میزان رضایت خود را از این تصمیم نمی‌دانید و صرفاً در حد احتمال، می‌توانید از آن صحبت کنید). اما بسیاری از مردم، چنین تصمیم‌هایی را زیر چترواژه‌ی قمار، قرار نمی‌دهند.
کانمن و تورسکی در ابتدای مقاله‌ی خود، اصطلاح انتخاب میانِ چند Risky Prospect را به کار می‌برند.
به عبارت دیگر، تصمیم گیری میان چند گزینه با چشم‌اندازهای متفاوت که انتخاب هر کدام با ریسک همراه است.
آن‌ها در بخش دیگری از مقاله‌ی خود، Prospect را به شکلی بسیار دقیق تعریف می‌کنند:
Prospect وارد شدن به یک تعهد است که چند نتیجه‌ی مشخص برای آن متصور است و احتمال وقوع هر نتیجه هم از پیش تعیین (برآورد) شده است.
به این مثال توجه کنید:
پراسکت اول
خرید سهام شرکت الف با این احتمالات:
- با خرید آن، به احتمال ۳۰٪ طی یک‌سال ۴۰٪ سود خواهیم کرد.
- به احتمال ۷۰٪ طی یک‌سال ۱۰٪ ضرر خواهیم کرد.
پراسپکت دوم
خرید سهام شرکت ب با این احتمالات:
- با خرید آن، به احتمال ۱۰ درصد، سود یا ضرر نخواهیم کرد.
- به احتمال ۵۰ درصد، سود ۱۵٪ به دست خواهد آمد.
- به احتمال ۴۰٪، ضرر ۲۰٪ را تحمل خواهیم کرد.
وقتی کانمن و تورسکی از Prospect Theory حرف می‌زنند، دغدغه‌شان این است که انسان‌ها، بین چند پراسپکت (یا بین چند چشم انداز ریسکی پیش رو) کدام را انتخاب می‌کنند.
با توجه به همه‌ی این توضیحات، دیگر چندان مهم نیست از چشم انداز استفاده کنیم یا دورنما یا پراسپکت. فقط به خاطر داشته باشید که همه‌ی این کلمات به یک موضوع اشاره دارند: گزینه‌ی آمیخته با ریسک.
نظریه چشم انداز (Prospect Theory) چه می‌گوید؟
برخی از مهم‌ترین نکات مطرح شده در نظریه چشم انداز به شرح زیر هستند:
لازم به تأکید است که کاربردهای این نظریه، در درس‌های متعدد دیگری مورد اشاره قرار خواهد گرفت. بنابراین، اگر هنوز بخش‌هایی از آن (خصوصاً بخش آخر) برایتان به اندازه‌ی کافی شفاف نیست، حتماً در درس‌های دیگر، اصل مفهوم و نیز کاربرد آن، کاملاً برایتان روشن خواهد شد.
چون آن‌چه کانمن و تورسکی گفته‌اند، صرفاً توصیفِ نحوه‌ی تحلیل ما انسان‌هاست. اما باید ببینیم بر اساس این توصیف، چه روش‌هایی برای طرح پیشنهاد‌ها و نیز امتیازدهی، در مذاکره‌ها و گفتگوها، تجویز می‌شود.
سری مطالب حوزه تصمیم گیری پیشرفتهThe post نظریه چشم انداز (Prospect Theory) | دانیل کانمن و آموس تورسکی appeared first on متمم.
