تفکر استراتژیک (معرفی درس)

تفکر استراتژیک در مقایسه با سایر موضوعات و حوزه‌های مربوط به استراتژی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

معمولاً با شنیدن نام استراتژی، مباحثی مانند برنامه ریزی استراتژیک، اجرا و پیاده سازی استراتژی، تحول استراتژیک و یا حتی کنترل استراتژیک در ذهن ما تداعی می‌شود؛ اما تفکر استراتژیک در این میان سهم کمتری را به خود اختصاص می‌دهد.

حتی بسیاری از کتابهایی که رسماً با عنوان تفکر استراتژیک عرضه شده‌اند، در نهایت به تکرار جزئیات برنامه ریزی استراتژیک پرداخته‌اند.

البته علت را هم می‌توان حدس زد:

ولی ما در متمم معتقدیم که بدون تفکر استراتژیک، نمی‌توان یک استراتژی موفق داشت (حتی اگر هزاران صفحه، سند و مدرک و دفترچه به اسم استراتژی درست شود).

به همین علت، تفکر استراتژیک را به شکل مستقل از استراتژی و به عنوان پیش‌نیاز دوره مدیریت استراتژیک ارائه کرده‌ایم.

درس تفکر استراتژیک با چه هدفی تدوین شده است؟

هدف از درس تفکر استراتژیک، آموزش نحوه فکر کردن و اندیشیدن بر پایه‌ی اصول استراتژی است.

تفکر استراتژیک همچنان‌که از نامش پیداست، قرار است شیوه‌‌ای بهتر برای فکر کردن را به ما بیاموزد. به ما کمک کند منابع خود را بهتر ببینیم و ارزیابی کنیم و بتوانیم از فرصت‌هایی که در محیط‌مان وجود دارد، بیشترین بهره را ببریم.

آیا تفکر استراتژیک فقط برای مدیران کسب و کار مفید است؟

اگر چه بسیاری از مثال‌های درس تفکر استراتژیک از فضای کسب و کار انتخاب می‌شوند، اما تفکر استراتژیک قرار نیست صرفاً به بهبود مدیریت کسب و کارها کمک کند. از این منظر می‌توان جنس آن را شبیه درس تفکر سیستمی دانست.

تفکر سیستمی هم می‌تواند در فضای کسب و کار، به صورت گسترده مورد استفاده قرار بگیرد و تأثیر‌گذار باشد. اما به خوبی می‌دانیم که اثر اندیشیدن به شیوه‌ی سیستمی به کسب و کار محدود نیست و می‌تواند بر سایر جنبه‌های زندگی ما نیز تاثیر بگذارد.

آیا فقط مدیران ارشد به تفکر استراتژیک نیاز دارند؟

در بسیاری از مردم این حس وجود دارد که تفکر استراتژیک و استراتژیک فکر کردن کار بزرگان است: باید مدیرعامل، مدیر ارشد یا عضو هیأت مدیره باشی تا بتوانی از تفکر استراتژیک حرف بزنی.

ریچ هورواث (Rich Horwath) که کتابهای او یکی از منابع تدوین درس تفکر استراتژیک متمم نیز هست، ماجرای جالبی را تعریف می‌کند.

او در جلسات و سمینارها از حاضرین می‌پرسد: «آیا شما با تفکر استراتژیک آشنا هستید و خودتان را یک متفکر استراتژیک می‌دانید؟»

جالب اینجاست که الگوی پاسخ‌ مخاطبان تقریباً همیشه و همه‌جا مشابه است.

مدیران ارشد با اطمینان می‌گویند: بله! قطعا! البته!

مدیران میانی با کمی تردید سرشان را تکان می‌دهند و به نوعی این ویژگی را – تا حدی – در خودشان تایید می‌کنند.

کسانی هم که در سطوح پایین‌تر سازمان هستند، معمولاً در برابر این پرسش سکوت می‌کنند.

گویی ما جایی در گوشه‌ی ذهن خود پذیرفته‌ایم که استراتژی و تفکر استراتژیک، مسئله‌ی بزرگان است.

آیا همه تفکیک تفکر استراتژیک و برنامه ریزی استراتژیک را قبول دارند؟

نه. پاسخ به همین کوتاهی است.

این تفکیک یک کار کاملاً سلیقه‌ای است.

کسانی هستند که معتقدند برنامه ریزی استراتژیک، همان تفکر استراتژیک است که برای آن چارچوب مشخص و شفاف تعریف شده است.

کسانی هم می‌گویند تفکر استراتژیک پیش‌نیاز برنامه ریزی استراتژیک است.

عده‌ای هم – مانند پورتر – خود را در دام این تفکیک‌ها نمی‌اندازند و می‌گویند مهم این است که بتوانی تحلیل استراتژیک انجام دهی، با هر روشی که این کار را انجام دهی خوب است.

حتی کسانی هم هستند که می‌گویند فقط باید تفکر استراتژیک داشته باشید و در دنیای کنونی دیگر برنامه ریزی استراتژیک معنا ندارد:

گروه اخیر بر این باورند که دنیای متلاطم کنونی که هر روز در آن شاهد تغییرات بزرگ هستیم، دیگر جایی برای آن روش‌های سنتی برنامه ریزی استراتژیک ندارد.

آنها می‌گویند در دنیایی که هر روز در حال تغییر است، نمی‌توانیم بنشینیم و چشم انداز ده یا بیست ساله بنویسیم و ماتریس‌های مختلف را ترسیم کنیم و سند استراتژیک تنظیم کنیم و بعد هم انتظار داشته باشیم که کشتی سازمان، سالها بر همین مسیر که تدوین کرده‌ایم حرکت کند و به مقصد نیز برسد.

این گروه از متخصصان، تفکر استراتژیک را شکل تکامل‌یافته و جایگزین برنامه ریزی استراتژیک می‌دانند. ابزاری که بیشتر بر روی بهبود کیفیت تصمیم گیری و انتخاب تمرکز دارد تا تدوین برنامه‌های رسمی بلندمدت.

درس تفکر استراتژیک چه پیش‌نیازهایی دارد؟

بر خلاف برخی درس‌های متمم که دسترسی به آنها بدون ارائه‌ی پروژه در درس‌های پیش‌نیاز امکان‌پذیر نیست، ما برای این درس چنین محدودیتی قائل نشده‌ایم.

با این حال بر این باور هستیم که مطالعه و آشنایی با مفاهیم تفکر سیستمی و تصمیم گیری می‌تواند به درک عمیق‌تر این مبحث کمک کند.

ضمناً خود بحث تفکر استراتژیک هم پیش‌نیاز درس استراتژی کسب و کار محسوب می‌شود و با مطالعه و یادگیری آن، می‌توانید مفاهیم استراتژی کسب و کار را بهتر و عمیق‌تر درک کنید.

چند کتاب تفکر استراتژیک (استفاده شده در تدوین درس)

 استراتژی اقیانوس آبی

ساختن برای ماندن (کالینز و پوراس)

از خوب به عالی (نوشته جیم کالینز)

 Strategic Thinking: A Comprehensive Guide

 Strategy and Organization: Realizing Strategic Management

 Elevate, Rich Horwath

 Deep dive, Rich Horwath

 The Strategy Book, Max McKeown

علاوه بر منابع فوق، گوش دادن به سه فایل صوتی زیر که توسط محمدرضا شعبانعلی در قالب فایل‌های صوتی رادیو متمم تهیه شده نیز می‌تواند مفید باشد:

فایل صوتی مدیریت منابع از دیدگاه تفکر استراتژیک (خطا در ارزیابی منابع)

فایل صوتی مدیریت منابع از دیدگاه تفکر استراتژیک (ظرفیت جذب منابع)

فایل صوتی مدیریت منابع از دیدگاه تفکر استراتژیک (استهلاک و پرورش منابع)

سری مطالب حوزه تفکر استراتژیک

نوشته تفکر استراتژیک (معرفی درس) اولین بار در متمم. پدیدار شد.