بیتردید محمد قاضی را میتوان از مترجمان بزرگ دوران معاصر کشورمان دانست. او در مهاباد به دنیا آمد و پیکرش نیز پس از درگذشت در هشتاد و چهار سالگی، در همان مهاباد به خاک سپرده شد.
با وجودی که قاضی در سال ۱۳۷۶ درگذشته و بیش از دو دهه از مرگش میگذرد، هنوز به واسطهی آثار و ترجمههایش در میان ما زنده است و با ما زندگی میکند.
فهرست کتاب های ترجمه شده توسط محمد قاضی بسیار طولانی و شامل نزدیک به هفتاد اثر است که از میان آنها، میتوان به شازده کوچولو، زوربای یونانی و دن کیشوت اشاره کرد.
آثاری که توسط قاضی ترجمه شده، نقش مهمی در آشنایی فارسیزبانان با ادبیات جهان ایفا کردهاند.
کتاب خاطرات یک مترجم – نوشته محمد قاضی
وقتی اغلب نوشتههای یک نویسنده، ترجمهی آثار نویسندگان دیگر است، معدود کتابهایی که خود او در آنها در جایگاه نویسنده قرار میگیرد، ارزشی مضاعف پیدا میکنند. کتاب خاطرات یک مترجم، چنین کتابی است.
در کتاب خاطرات یک مترجم، جنبهی خاطرات از جنبهی مترجم بودن نویسنده، پیشی گرفته است. بنابراین، اگر انتظار داشته باشید بسیاری از صفحات کتاب، به خاطرات ترجمههای قاضی اختصاص یافته باشد، از خواندن کتاب ناامید خواهید شد.
اما آنچه کتاب خاطرات قاضی را خواندنی میکند، روایت شیرین روزمرگیهای زندگی اوست. اتفاقهایی که بسیاری از آنها، به مترجم یا نویسنده بودن او ربط چندانی ندارند، اما همچنان به خاطر اهمیت شخصِ محمد قاضی، سندی از تاریخ ادبیات کشور ما محسوب میشوند.
مناسب است به این نکته هم اشاره کنیم که با وجودی که کتاب برای نخستین بار در سال ۱۳۷۱ منتشر شده، این روایتها و خاطرات،صرفاً دوران کودکی او تا سال ۵۷ را در برمیگیرند.
خاطرات محمد قاضی را میتوان یک روایت روتوش نخورده از زندگی او دانست. روایتی که برخی از جنبههای پنهان زندگی او را، بدون کوچکترین ملاحظهکاری افشا کردهاند.
برای نوجوانانی که این روزها در عصر دیجیتال واژهی روتوش را میشنوند و میخوانند، باید بگوییم که نسل قبل آنها، اصطلاح روتوش را برای ویرایش و ترمیم عکسها بهکار میبرد و این واژهی فرانسوی، معادل Retouch انگلیسی است که این روزها، برای اصلاح و ویرایش تصاویر (مثلاً با فتوشاپ یا لایتروم) به کار میرود.
در این خاطرات است که میبینیم قاضی، در جایگاه کارمند دخانیات، چگونه از اینکه به اشتباه، پاداش پانصد تومانی (در دههی چهل شمسی) دریافت کرده، ذوق میکند. و بعداً که مشخص میشود پرداخت اشتباه بوده (و البته قاضی همهی پول را خرج کرده بود)، به چه روشهایی متوسل میشود تا آن پاداش را به دخانیات بازنگرداند.
همچنین، روایت تأسفش از درگذشت خوزوئه دو کاسترو (نویسندهی کتاب آدمها و خرچنگها) خواندنی است. تأسفی که نه به خاطر از دست رفتن یک نویسنده، بلکه به خاطر از بین رفتن فرصت سفری به پاریس به دعوت وی، بهبار آمده است.
این سبک روایت ساده و واقعی قاضی، ضمن اینکه خواننده را با مجموعهای از حکایتهای شیرین روبرو میکند، به یادمان میآورد که زندگی هنری و فرهنگی بزرگان ما، تنها یکی از زوایای زندگیشان است و بسیاری زوایای دیگر هم وجود دارد که ما مخاطبان و علاقهمندان آنها، خواسته یا ناخواسته، از دیدن و شنیدنشان محروم ماندهایم.
سوال غیرضروری درباره دن کیشوت
در ادامه بخش کوتاهی از خاطرهی حضور قاضی در کاخ مرمر را میخوانیم. او به دعوت شجاعالدین شفا و برای شرکت در مهمانی یکی از اساتید دانشگاه مادرید (به نام پروفسور گارسیا گومِز) به مهمانی سلطنتی رفته است.
ظاهراً شجاعالدین شفا، صبح روزی که قرار بوده مهمانی را برگزار کند، به خاطر میآورد که میتواند برای نشان دادن رابطهی نزدیک فرهنگی ایران و اسپانیا، به گارسیا گومز بگوید که ما دنکیشوت نوشتهی سروانتس را هم به فارسی ترجمه کردهایم.
پس از این توضیح، مناسب بوده که محمد قاضی را ظرف چند ساعت پیدا کنند و به مهمانی بیاورند و این مأموریت به ساواک سپرده میشود (صفحه ۳۴۲ کتاب):
دسترسی به مترجم دنکیشوت کار سادهای نبود – به ویژه در آن برههی کوتاه از زمان – زیرا محمد قاضی رفت و آمدی با درباریان نداشت و آن رجال والامقام نمیدانستند که این آدم حقیر و بینام و نشان در کجا ساکن است و چگونه میشود تا عصر آن روز به او دست پیدا کرد.
تا آن لحظه برایشان چندان اهمیتی نداشت که محمد قاضی نامی هم دنکیشوت را ترجمه کرده است، ولی از آن دم که تصمیم گرفته بودند به وسیلهی کار او به یک اسپانیایی سرشناس پز بدهند و خود را به رخ او بکشند، محمد قاضی و کار او برایشان مهم شده بود.
در ادامه، بخشی از روایت گفتگوی گارسیا گومز و محمد قاضی را میخوانیم:
دستی به من داد و به زبان اسپانیایی چیزی گفت که من نفهمیدم. به فرانسه گفتم: «ببخشید. من زبان اسپانیایی نمیدانم، اگر ممکن است فرانسه حرف بزنید.»
این بار به فرانسه گفت: «چطور؟ مگر شما مترجم دن کیشوت نیستید؟»
گفتم: «چرا، هستم.» گفت: «پس چهجور مترجم دن کیشوت هستید که زبان نویسندهی آن را نمیدانید؟»
گفت: «در ایران تعداد کسانی که زبان اسپانیایی بدانند بسیار اندک است و من دن کیشوت را از روی یک ترجمهی دست اول فرانسوی به فارسی برگرداندهام که یک استاد بزرگ فرانسوی ادبیات آشنا به زبان اسپانیایی از میان پنجاه و چند ترجمهی دیگر به عنوان بهترین برگزیده و تازه همهی آن ترجمه را نیز با متن اسپانیایی آن مقابله کرده و ایرادهایی که به نظرش رسیده در پاورقی تذکر داده است. ترجمهی فارسی من هم در مسابقهی بهترین ترجمهی سال از طرف استادان دانشگاه تهران به عنوان بهترین تشخیص داده شده و جایزهی اول را گرفته است…»
خوشحال شد و سوال دیگری کرد که به نظرم من بیربط آمد.
پرسید: چه وجه مشترکی بین ملت خود و ملت ما احساس کردید که موجب همنوایی شما با ما شد و وادارتان کرد که به ترجمهی دن کیشوت دست بزنید؟»
این سوال از این نظر به عقیدهی من بیمورد بود که برای ترجمهی اثری چون دن کیشوت، لازم نیست حتماً وجه مشترک یا همنوایی خاصی بین دو ملت نویسنده و مترجم وجود داشته باشد.
دن کیشوت یک اثر ادبی بزرگ و ارزندهی جهانی است که به اغلب زبانهای زندهی دنیا ترجمه شده و قهراً میبایست به فارسی نیز ترجمه بشود. حال این کار را من کرده بودم و چهبسا ممکن بود که کس دیگری هم کرده باشد و یا از این پس بکند.
و اگر به عربی یا به ترکی هم ترجمه شده باشد، آن ترجمه دلیل وجود وجه مشترک یا همبستگی دو ملت عرب و اسپانیایی یا ترک و اسپانیایی نخواهد بود.
استاد محمد قاضی به علت ابتدا به سرطان حنجره، دو دههی پایانی زندگی خود را تقریباً در سکوت (یا نزدیک به سکوت) گذراندند. البته در تمام این مدت، به کار کردن ادامه دادند. به علت همین مولد بودن در عین خاموشی است که بسیاری، تعبیر حنجرهی زبان فارسی یا حنجرهی ترجمه را برای ایشان به کار میبرند.
خواندن شعری از استاد #شفیعی کدکنی هم که در هشتاد و یکمین سالروز تولد او، خطاب به ایشان سروده شده خالی از لطف نیست (+):
قاضیا! نادره مردا! و بزرگا! رادا!
سال هشتاد و یکم بر تو مبارک بادا!
شادی مردم ایران چو بود شادی تو
بو که بینم همه ایام به کامت شادا
پیر دیری چو تو، در دهر نبینم امروز
از در بلخ گزین تا به خط بغدادا
شمع کُردانی و کُردان دل ایرانشهرند
ای تو شمع دل ما پرتوت افزون بادا
خان زند، آن که چنو مادر ایران کم زاد
رستم کُرد بُد اما نه که فرخزادا
اصل «کُرمانجی»و«گورانی» و«زازا» خود چیست؟
حرف شیرین که سخن سر کُنَد از فرهادا
عمری ای دوست به فرهنگ وطن جان بخشید
قلمت صاعقهی هر بد و هر بیدادا
همچنین شاد و هُشیوار و سخن پیشه بزی
نیز هشتاد دگر بر سر این هشتادا
اگر قصد خریدن و خواندن کتاب خاطرات یک مترجم را دارید، نباید انتظار یک متن جدی و رسمی و ادبی داشته باشید. بلکه مطالعهی آن را به منزلهی نشستن پای صندلی پیرمردی در نظر بگیرید که نیم قرن قلم در دست داشت و به ترجمه پرداخت و اکنون، در ملاقاتی دوستانه، خاطرات پراکندهی خود را برایتان روایت میکند.
توضیح: کتاب خاطرات یک مترجم به همت نشر کارنامه، از جمله ناشران آثار فاخر زبان فارسی، به بازار عرضه شده است.
[ لینک مرتبط: صفحه مربوط به فروش کتاب در سایت شهر کتاب ]
معرفی کتابهای مدیریتی
پاراگراف فارسی
معرفی کتابهای روانشناسی
کتابخوانی و توصیههایی درباره آن
دانشمندان کلاسیک مدیریت و اقتصاد و روانشناسی
دوست عزیز.
شما با عضویت رایگان به عنوان کاربر آزاد متمم (صرفاً با تعیین نام کاربری و کلمهی عبور) میتوانید به حدود نیمی از چند هزار درس متمم دسترسی داشته باشید.
همچنین در صورت تمایل، با پرداخت هزینه عضویت، به همهی درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. فهرست برخی از درسهای مختص کاربران ویژه متمم را نیز میتوانید در اینجا ببینید:
فهرست درسهای مختص کاربران ویژه متمم
البته از میان درسهای مطرح شده، شاید بهتر باشد ابتدا مطالعه و بررسی مباحث زیر را در اولویت قرار دهید:
دوره MBA
فنون مذاکره | تصمیم گیری
تحلیل رفتار متقابل | پرورش تسلط کلامی
افزایش عزت نفس | چگونه شاد باشیم
The post کتاب خاطرات یک مترجم | زندگی نامه محمد قاضی بدون روتوش appeared first on متمم.