منظور از «عزم استراتژیک / نیت استراتژیک» چیست؟

حدود سه دهه قبل در سال ۱۹۸۹، گری همل و همکارش پراهالاد در مجله کسب و کار هاروارد، مقاله‌ای با عنوان Strategic Intent منتشر کردند. عنوانی که در فارسی به عزم استراتژیک، قصد استراتژیک و نیز نیت استراتژیک ترجمه شده است.

آن مقاله در پاسخ به نیاز دوران خودش نوشته شده بود؛ اما مفهومی که در آن مطرح شد، در ادبیات رسمی استراتژی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد و امروز، اصطلاح نیت استراتژیک معمولاً موازی با چشم انداز استراتژیک و به عنوان مکمل آن، در دوره‌های مدیریت استراتژیک تدریس می‌شود.

مسئله‌ای به نام ژاپن

اگر کتاب‌ها و مقالات استراتژی مربوط به اواخر دهه‌ی هشتاد و نیز دهه‌ی نود میلادی را مطالعه کنید، به نتیجه می‌رسید که مسئله‌ی ژاپن یک مسئله‌ی جدی برای استراتژیست‌های آن دوران بوده است.

این‌که چگونه اقتصاد ژاپن با سرعتی چشمگیر رشد کرده و صنعت این کشور، به سرعت بازارهای جهانی را از آن خود می‌کند. به قول گری همل و پراهالاد:

در صنعت ماشین‌های راهسازی، Komatsu چگونه بازارهای Caterpillar را تصاحب می‌کند؟
در صنعت ماشین‌های اداری، Canon چگونه بازارهای Xerox را در اختیار می‌گیرد؟
در صنعت خودرو، Toyota و Mazda چگونه به بازار Ford چشم دوخته‌اند؟

استراتژیست‌های مطرح آن دوران (از جمله پورتر و گری همل) با هدف تحلیل – و گاه نقد – ژاپن و اقتصاد و صنعت ژاپنی، مقاله‌های بسیاری نوشتند. بسیاری از آن مقاله‌ها، تاریخ مصرف مشخص داشت و کمتر کسی امروز به آن‌ها اشاره می‌کند.

اما معدودی از آن‌ها ماندگار شدند و در ادبیات استراتژی، جایگاه ویژه‌ای پیدا کردند. یکی از این مقالات، همین مقاله‌ی Strategic Intent یا نیت استراتژیک است.

گری همل و پراهالاد مقاله‌ی خود را با این نیت نوشتند که به شرکت‌های بزرگ آمریکایی بگویند ژاپنی‌ها چگونه و با چه روش‌هایی بازار را از دست شما می‌گیرند؛ آن‌هم ژاپنی‌هایی که قدرت اقتصادی چندانی نداشته‌اند و نسبت به شرکت‌های آمریکایی بسیار خُرد و کوچک محسوب می‌شده‌اند.

اما به تدریج این مقاله کاربرد متفاوتی پیدا کرد و از سمت دیگر ماجرا خوانده شد: اگر قدرت اقتصادی چندانی ندارید و شرکت‌های بزرگی در بازار فعال هستند، چگونه جای خود را در بازار باز کنید.