در درس انواع تصمیم گیری گفتیم که تصمیمگیری را میتوان به دو دستهی تصمیم گیری فردی و تصمیم گیری گروهی تقسیم کرد.
معمولاً تصمیم گیری فردی، جذابتر بهنظر میرسد و در کلاسهای درس و کتابهای تصمیم گیری هم، بخش بیشتری به تصمیم گیری فردی اختصاص پیدا میکند. اما اگر کمی فکر کنیم میبینیم که اتفاقاً بسیاری از چالشها و دردسرهایی که ما تحمل میکنیم، ناشی از ضعف در تصمیم گیری گروهی است:
- اگر زندگی آپارتمانی را تجربه کرده باشید، با چالشهای جلسات ساختمان هم سر و کار داشتهاید.
- جلسات هیأت مدیره نمونهی دیگری از جلسات گروهی است که چالش های تصمیم گیری در آنها به خوبی محسوس و مشهود است.
- بسیاری از استارتآپها هم، با دردسرهای تصمیم گیری دست و پنجه نرم میکنند.
- حتی یک گروه دوستی نسبتاً کوچک هم برای انتخاب مقصد یک سفر مشترک، نیازمند تصمیم گیری گروهی است و اتفاقاً بسیاری از ما، اختلافنظرها و دلگیریهای ناشی از روش تصمیم گیری را در این نوع گروهها تجربه کردهایم.
همهی ما کمابیش از اینکه کارهای تیمی قوی، نادر هستند گله میکنیم. #موانع کاری تیمی بسیار متنوع هستند؛ اما در این میان نباید از ضعف در تصمیم گیری گروهی هم به عنوان یکی از مهمترین این موانع غافل شویم.
بخشی از اختلافنظرها در کار تیمی یا خود را مستقیماً در زمان تصمیم گیری نشان میدهند و یا بعداً در زمان اجرا مشخص میشود که تعارضها و دشواریها، ریشه در زمان تصمیم گیری داشته است.
اما جالب اینجاست که تصمیم گیری گروهی برای اغلب ما در مقایسه با تصمیم گیری فردی جذابیت کمتری دارد. شاید چون فکر میکنیم چنین مسائلی باید دغدغهی مدیران ارشد باشد؛ یا اینکه احساس میکنیم به صورت روزمره با آن سر و کار نداریم.
این در حالی است که هزینهی تصمیمهای گروهی اصلاً کوچک نیست و ما چه در زندگی فردی و چه جمعی، هزینههای فراوانی را به خاطر تصمیمهای گروهی نامطلوب پرداخت میکنیم.
اهمیت تصمیم گیری گروهی
جان گستیل (John Gastil) کتابی دارد با عنوان دموکراسی در گروه های کوچک و در آن به چالشها و راهکارهای ارتباط و تعامل و تصمیم گیری در گروه های کوچک پرداخته است (+).
او معتقد است که بسیاری از مشکلات اجتماعی و سیاسی در مقیاس کلان ناشی از این است که ما فرایندهای تعامل گروهی را در مقیاسهای کوچکتر تمرین نکردهایم.
به عبارت دیگر، وقتی بلد نباشیم فرایند تصمیم گیری را در یک گروه ۳۰ نفری مدیریت کنیم، طبیعی است که در یک جمع ۳۰۰ نفری یا جامعهی ۳۰ میلیون نفری هم ضعیف عمل خواهیم کرد.
به عبارت دیگر، ما نباید تصمیم گیری گروهی را ناچیز بشماریم و از کنار آن به سادگی عبور کنیم. اتفاقاً هر چقدر راه و چاه تصمیم گیری های گروهی را بهتر بشناسیم، در سطح کلان هم جامعهی بهتر و ساز و کارهای کارآمدتری خواهیم داشت.
او حتی اصول و چارچوبهایی را هم برای یک دموکراسی گروهی کوچک در جمع دوستی یا یک سازمان کوچک فهرست میکند. از جمله اینکه:
دوست عزیز. مطالعه مجموعه درسهای تصمیم گیری پیشرفته، صرفاً برای کسانی امکان پذیر است که هر دو شرط زیر را دارا باشند:
- کاربر ویژه متمم باشند.
- پروژه درس تصمیم گیری را انجام داده باشند و پروژه آنها پذیرفته شده باشد.
ضمناً اگر کاربر ویژه متمم باشید، به درسهای بسیار بیشتری دسترسی پیدا میکنید که فهرست آنها را میتوانید در اینجا ببینید:
فهرست درسهای متمم
البته از میان درسها و مطالب مطرح شده، ما فکر میکنیم شاید بهتر باشد ابتدا مطالعهی مباحث زیر را در اولویت قرار دهید:
تفکر سیستمی
مهارت یادگیری
مدل ذهنی
تصمیم گیری
و سپس به سراغ تصمیم گیری پیشرفته بیایید.
مزایا و معایب تصمیم گیری گروهی
علاوه بر کتابهای تصمیم گیری، تقریباً هر کتابی که موضوع آن رفتار سازمانی است، بخشی را به مزایا و معایب تصمیم گیری گروهی اختصاص داده است. از کنار این فهرستها نباید به سادگی عبور کنید.
چون پیام مهم آنها این است که تصمیم گیری گروهی به ذات خود، خوب یا بد نیست و همانقدر که میتواند مفید و سازنده باشد، ممکن است مخرب و غیرمفید هم باشد.
صرفاً پس از آشنایی با مزایا و معایب بالقوه میتوانید دربارهی مفید یا غیرمفید بودن تصمیم گیری گروهی – در مورد مشخصی که مد نظر شماست – قضاوت کنید.
با این مقدمه ابتدا چند نمونه از مزایای تصمیم گیری گروهی را که در بیشتر منابع وجود دارد فهرست میکنیم و سپس به سراغ معایب میرویم (+/+/+):
مزایای تصمیم گیری گروهی
- یککاسه شدن دانش و تخصص و تجربهی افراد مختلف میتواند به بهبود کیفیت تصمیم گیری کمک کند (به شرطی که در گروه به اندازهی کافی تنوع وجود داشته باشد)
- حافظهی گروه بهتر از حافظهی یک فرد است. پس میتوان گفت در تصمیم گیری گروهی، شما از یک اَبَرحافظه استفاده میکنید که تجربیات گذشته را به خوبی به خاطر دارد و در به یادآوردن و بهکارگیری آنها خطا نمیکند.
- پیشفرضها و محاسبات نادرست، در بیشتر تصمیمهای ما انسانها وجود دارند و نمیتوان هرگز آنها را به طور کامل حذف کرد. اما در تصمیم گیری گروهی، احتمال اینکه همه یک پیشفرض نادرست داشته باشند یا همه یک محاسبه را به شکل نادرستی انجام دهند کاهش پیدا میکند.
- پذیرش بهتر نتیجهی تصمیم گیری هم ویژگی بالقوهی دیگر تصمیم گیری گروهی است. این پذیرش دو منشاء دارد. یکی اینکه به هر حال افراد در تصمیمگیری شرکت داشتهاند و دشوارتر است که با آن مخالفت کنند. دیگر اینکه بسیاری از مخالفتهای انسانها با تصمیمها، ناشی از ناآگاهی آنها به حواشی و جزئیات است. حضور در جسله تصمیم گیری آنها را با جزئیات آشنا میکند و منطق آنها نتیجه را بهتر خواهد پذیرفت.
- افراد مختلف، رویکردهای متفاوتی را برای حل مسئله و تصمیمگیری بهکار میگیرند و تنوع در رویکردها میتواند مفید باشد.
- اگر در گروه افرادی با سطح تجربهی متفاوت وجود داشته باشد، این نوع تصمیمگیریها نوعی آموزش برای اعضای کمتجربهتر محسوب میشوند و به تقویت قدرت تصمیم گیری فردی آنها کمک میکنند.
معایب تصمیم گیری گروهی
- معمولاً تصمیم گیری گروهی به زمان بیشتری احتیاج دارد و به سرعت تصمیم گیری فردی نیست. شاید شما در جلساتی شرکت کرده باشید که هدف آنها تصمیمگیری روی یک موضوع مشخص است، اما به نظر میرسد که یک عمر زمان هم برای اتخاذ تصمیم نهایی کافی نیست.
- نباید اثر فشار اجتماعی و همرنگی با جماعت و تفکر گروهی را نادیده بگیریم. هر یک از این پدیدهها میتوانند مانع تصمیم گیری بهینه شوند. در حدی که شما نهایتاً با یک تصمیم فردی (یا اقلیتی) روبرو هستید که به اندازهی یک تصمیم گیری گروهی برای آن هزینه کردهاید.
- چنین جلساتی میتوانند منشاء تعارض و اختلافهای جدی باشند. در حدی که تصمیم گیری به پایان میرسد؛ اما تعارضها و کدورتهای به وجود آمده باقی میمانند.
- جابجایی اهداف (goal displacement) یکی دیگر از دردسرهای تصمیمگیری گروهی است. شما هدف جلسه را تصمیم گیری دربارهی یک مسئلهی مهم اعلام میکنید؛ اما یکی از حاضرین که مدتهاست با فرد دیگری مشکل دارد، این جلسه را فرصتی میبیند تا او را در حضور جمع بیآبرو کرده یا تحقیر کند. در تعریف جابجایی اهداف چنین میگویند: «وقتی افراد در جلسه حاضر میشوند تا به هدفی غیر از هدف تعیینشده برای جلسه دست پیدا کنند.»
- تقسیم مسئولیتها هم یکی دیگر از تبعات تصمیم گیری گروهی است. چون اعضای گروه فکر میکنند بار تبعات منفی تصمیم بر عهدهی آنها نیست، ممکن است آنچنانکه باید و شاید روی نتیجهی نهایی پافشاری نکنند. البته این ویژگی گاهی اوقات میتواند یک مزیت محسوب شود: زمانی که همه میدانند باید یک تصمیم جسورانه گرفته شود اما هیچکس به تنهایی جرأت این کار را ندارد.
تکنیکهای تصمیم گیری گروهی
در واقع بحث اصلی ما در تصمیم گیری گروهی، پرداختن به روشها و تکنیکهای تصمیم گیری گروهی است. بنابراین باید بگوییم که این درس، صرفاً مقدمهای است تا انگیزهی شما را برای مطالعهی درسهای بعدی در زمینهی تصمیم گیری گروهی افزایش دهد.
تکنیک های تصمیم گیری گروهی از موضوعات سادهای مثل روش دلفی آغاز میشوند و به بحثهای پیچیدهتری مانند ائتلاف و روشهای رأی گیری میرسند.
در آینده به تدریج با انتشار درسهای جدید در زمینهی روش های تصمیم گیری گروهی، معرفی مختصری از آنها هم به انتهای این درس افزوده خواهد شد.
سری مطالب حوزه تصمیم گیری پیشرفتهنوشته تصمیم گیری گروهی | مزایا، معایب و انواع روشها اولین بار در متمم. پدیدار شد.