مدیر فروشی را در نظر بگیرید که با مدیرعامل شرکت خود مشکل دارد.
این مشکل ممکن است در مسائل متعدد و متنوع، از جمله تأخیر در پرداخت حقوق، برخورد ناعادلانه با مدیران، رفتار مستبدانه‌ی مدیرعامل یا حتی انتظارهای نابجای مدیر فروش، ریشه داشته باشد.
اما در ظاهر، همه چیز خوب است و مدیر فروش به اندازه‌ی ضرورت (و گاهی بیشتر) به مدیرعامل احترام می‌گذارد.
قرار است جلسه‌ی مهمی در شرکت برای عقد یک قرارداد همکاری بزرگ برگزار شود و حضور مدیر فروش نیز ضروری است. همه منتظر حضور او هستند و مدیرعامل هم به خاطر تأخیر در شروع جلسه در مقابل مهمان‌ها شرمنده شده است.
در این لحظه مدیر فروش با دستان کثیف از راه می‌رسد و می‌گوید که لاستیک ماشینش پنجر شده بود.
با توجه به سوابق رابطه‌ی مدیرفروش و مدیرعامل، همه کمابیش می‌توانند حدس بزنند ماجرا چیست: مدیر فروش فقط می‌خواسته مدیرعامل در مقابل مهمانان خجالت بکشد. اگر چه ممکن است نتوانند به شکل رسمی، چنین چیزی را اثبات کنند.
کسانی که در مدیریت تعارض ضعیف هستند، هنگام روبرو شدن با تعارض، برای تخلیه‌ی خشم و نارضایتی خود، به سراغ راهکارهای ناکارآمد مختلفی می‌روند.
بخش قابل‌توجهی از این راهکارهای ناکارآمد را می‌توان رفتارهای انفعالی تهاجمی (Passive-aggressive Behavior) نامید.
تعریف رفتار انفعالی تهاجمی چیست؟
رفتار انفعالی تهاجمی یک پدیده‌ی چندوجهی است که در توضیح و تشخیص آن، نشانه‌های متنوعی مطرح می‌شود. در حدی که در DSM هم سرفصلی به آن اختصاص داده شده است. با این حال، در حد نیاز ما در درس‌های مذاکره و مدیریت تعارض، ویژگی کلیدی رفتار انفعالی تهاجمی را می‌توان به صورت زیر شرح داد:
رفتار انفعالی تهاجمی یک الگوی رفتاری است که به موجب آن، فرد دیدگاه منفی، خشم و نارضایتی خود را به شکل رعایت نکردن چارچوب‌های رفتاری متعارف در محیط‌های شخصی یا شغلی نمایش می‌دهد.
به عبارت دیگر فردی که به سراغ رفتار انفعالی تهاجمی می‌رود، می‌کوشد طرف مقابل را به شکلی غیرمستقیم با رعایت نکردن انتظارات معقول و منطقی وی، آزار داده و تنبیه کند.
رفتار انفعالی تهاجمی گاهی به شکل دیگری هم تعریف می‌شود (+):
وقتی در بیان احساسات و دیدگاه خود، همه چیز را مثبت و خوب وانمود می‌کنید؛ اما در عمل، خشم و مخالفت خود را با رفتارهای مختلف بروز می‌دهید.
چند مثال از رفتارهای منفعلانه تهاجمی
علاوه بر مثالی که در ابتدای درس مطرح شد، موارد زیر نمونه‌های دیگری از رفتارهای انفعالی تهاجمی محسوب می‌شوند:
او در جلسه سکوت میکند و سرش را پایین می‌اندازد. بعد از جلسه هم، کیف خود را برمی‌دارد و با نهایت احترام و لبخندی بر لب، شرکت را ترک میکند.
فردا مشخص می‌شود که او قبل از خروج از شرکت، تمام فایل‌ها و اطلاعات روی سرور اصلی را از بین برده است.
یکی از بستگان از شما دلگیر است. تماس می‌گیرید و او را برای یک مهمانی دعوت می‌کنید تا شاید کدورت‌ها رفع شود.
اتفاقاً او هم استقبال کرده و از اینکه شما پیش‌قدم شده‌اید تشکر میکند. حتی می‌گوید این وظیفه من بود که شما را دعوت کنم.
با این حال، روز مهمانی نمی‌آید و بعداً در پیامکی، از شما عذرخواهی میکند؛ چون برایش کار مهمی پیش آمده بوده است.
یکی از همکاران‌تان در جلسه، یک ساعت حرف می‌زند و شما با لبخند به او گوش می‌دهید. وقتی از اتاق بیرون رفت به همکاران می‌گویید: «او یک احمق تمام عیار است!»
در کنار این مثال‌ها، الگوهای زیر را معمولاً به عنوان رایج‌ترین ابزارهای رفتار انفعالی تهاجمی مطرح می‌کنند (+):
- ایجاد مانع در مسیر اجرای کارها و فعالیت‌های طرف مقابل
- بهانه‌سازی برای انجام ندادن فعالیت‌‌ها و وظایف
- فراموشکاری و تأخیر (حرف تو یادم رفت؛ انجام دادم، اما متأسفانه دیر شد)
- ارسال هم‌زمان سیگنال‌های مثبت و منفی (خریدن هدیه تولد برای یک همکار و در همان روز، مانع‌تراشی برای ارتقاء شغلی همان همکار)
به خاطر داشته باشید که رفتار انفعالی تهاجمی اغلب به صورت یک الگوی رفتاری ظاهر می‌شود. به عبارت دیگر، وقتی فردی به این شیوه‌ی رفتار عادت میکند یا ازآن نتیجه می‌گیرد، این شیوه به تدریج به یکی از استراتژی‌های او در مواجهه با تعارض تبدیل می‌شود و بارها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تمرین و مشارکت در بحث
چه نمونه‌هایی از رفتارهای انفعالی تهاجمی در محیط کار یا زندگی به خاطر دارید؟ نمونه‌هایی از آنها را با شرح مختصر در اینجا بیان کنید.
ما در این درس، به این سوال پرداختیم که چرا نباید به سراغ رفتار انفعالی تهاجمی برویم. اکنون می‌توانید درس مواجهه با رفتار انفعالی تهاجمی را بخوانید و ببینید برخورد ما با کسانی که چنین رفتاری را بروز می‌دهند، چگونه باید باشد.
نوشته آیا در ارتباطات و مذاکره رفتار انفعالی تهاجمی دارید؟ اولین بار در متمم. پدیدار شد.
