پیش نیاز مطالعه درس مدلی برای تفکر استراتژیک
- مطالعه‌ی درس دیدگاه مبتنی بر منابع (RBV)
- مطالعه‌ی درس تعریف منابع سازمانی
از دوستان عزیز متممی انتظار می‌رود پس از مطالعه این درس:
- بتوانند پنج ویژگی منابع برای زمینه‌سازیِ مزیت رقابتی پایدار را فهرست کنند (مدل‌‌های VRIS و VRIO)
- بتوانند توضیح دهند که منابع استراتژیک سازمانی، به چه شیوه‌هایی ممکن است تقلیدناپذیر شوند.
- بتوانند مفهوم منابع سربار را شرح داده و مصداق‌های آن را در زندگی شخصی و محیط کسب و کار خود تشخیص دهند.
- بتوانند مصداق‌های Competitive Parity (همراهی رقابتی یا همگونی رقابتی) را در مسیر شغلی خود و نیز فضای رقابت کسب و کارها تشخیص دهند.
تا کنون به دو تعریف از منابع (Resources) پرداخته‌ایم: تعریفی عمومی را در درس مدیریت منابع مطرح کردیم و تعریف دقیق‌تر بارنی را هم در درس تعریف منابع سازمانی مورد اشاره قرار دادیم.
ضمن اینکه خودمان هم، تصویری عمومی از منابع در ذهن داریم. به عنوان مثال، وقتی از منابع در اختیار یک انسان حرف می‌زنیم، به مواردی مانند پول، زمان، دانش و تخصص، ارتباطات دوست، انرژی، سلامتی و مانند این‌ها فکر می‌کنیم.
هم‌چنین وقتی از سازمان و منابع سازمانی حرف می‌زنیم، معمولاً مواردی مانند سرمایه، دانش فنی، منابع انسانی، قراردادهای همکاری ارزشمند، برند، پایگاه مشتریان و مانند این‌ها را به‌خاطر می‌آوریم.
اما چگونه می‌توان ارزش نسبی منابع را در موفقیت فردی یا در رشد و موفقیت کسب و کار برآورد کرد؟
جی بارنی به عنوان کسی که مدیریت مبتنی بر منابع را رواج داده و این بحث را در تفکر استراتژیک تثبیت کرده است، پرسش‌هایی را مطرح می‌کند که بر اساس آن‌ها می‌توان ارزش استراتژیک منابع را برآورد کرد.
به عبارت دیگر، می‌توان تشخیص داد که این منابع تا چه حد می‌توانند زمینه‌ساز شکل‌گیری و تقویت مزیت رقابتی پایدار (Sustainable Competitive Advantage) باشند.
درس حاضر را به بررسی این سوال‌ها اختصاص داده‌ایم.
توضیح: بارنی در مقاله‌ی خود در سال ۱۹۹۱ این بحث را برای نخستین بار به صورت ساختاریافته مطرح کرده و پس از آن در کتابی که در سال ۲۰۰۷ با عنوان Resource-based Theory منتشر کرد، برخی تعریف‌ها را تغییر داد و برخی دیگر را تکمیل کرد.
آن‌چه در این درس می‌آید، با کنار هم قرار دادن این دو مرجع، تنظیم شده است.
آیا این منبع ارزشمند است؟ ارزش آن چقدر است؟
ارزشمند بودن را به شکل‌های مختلفی می‌توان تعریف کرد (اگر چه نتیجه تقریباً یکسان است).
منبعی ارزشمند است که ارزش آفرین باشد. به بیان بسیار ساده، در نهایت حاصلی داشته باشد که مشتری حاضر شود هزینهی استفاده از آن منبع را پرداخت کند (یا اینکه هزینهی تمام شده‌ی عرضه‌ی محصول را کاهش دهد).
اگر بخواهیم تعریف رسمی‌تری ارائه کنیم، می‌توانیم به سراغ تعریف کلاسیک بارنی هم برویم: منبعی ارزشمند است که به پیاده‌سازی استراتژی‌های یک کسب و کار کمک کند یا کارایی و اثربخشی فعالیت‌های کسب و کار را افزایش دهد.
به این سوال، سوال ارزشمندی منبع یا Question of Value گفته می‌شود.
- اینکه در یک شهر توریستی در آسیای جنوب‌شرق، مردم بتوانند به زبان انگلیسی صحبت کنند، یک منبع استراتژیک ارزشمند برای آن شهر محسوب می‌شود. چون مشتریان (توریست‌ها) حاضرند برای وجود این منبع، پول پرداخت کنند.
- اینکه مدیر حسابداری یک شرکت تولیدی پوشاک، مدرک فوق‌لیسانس روانشناسی داشته باشد، یک منبع بی‌ارزش محسوب می‌شود. چون از یک سو باعث کاهش هزینه‌های سازمان نمی‌شود (و حتی بر هزینه‌ها می‌افزاید) و از سوی دیگر، مشتری هم حاضر نیست به خاطر اینکه حسابدار این شرکت، کارشناس ارشد روانشناسی است، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، بهای بیشتری را محصولات آن شرکت بپردازد.
آیا این منبع کمیاب است؟ یا همه به آن دسترسی دارند؟
اگر چه فراوانی یک منبع از اهمیت آن نمی‌کاهد (هوا همه جا هست)، اما ارزش استراتژیک منابع در فضای رقابتی، وقتی معنا پیدا می‌کند که آن منبع کمیاب بوده یا همه به آن دسترسی نداشته باشند.
نفت به عنوان یکی از منابع طبیعی، به علت کمیاب‌بودن ارزشمند است. دو نوع کمیابی را در مورد نفت می‌توان تصور کرد:
- نخست اینکه تقاضا امروز برای آن بیشتر از عرضه است.
- دیگر اینکه سرعت تجدید شدن و بازتولید آن در کره زمین، بسیار آهسته‌تر از نرخ مصرف آن است.
توسعه آموزش دانشگاهی در یک کشور و فراوان شدن منبعی با عنوان افراد تحصیل‌کرده یکی از مثال‌های مناسب برای کاهش ارزش استراتژیک در اثر افزایش فراوانی یک منبع است.
از آن‌جا که بارنی برای کمیابی از اصطلاح rare و rarity استفاده می‌کند، این سوال با عنوان Question of Rarity شناخته می‌شود.
آیا تقلید کردن از این منبع، به اندازه‌ی کافی دشوار است؟
ارزشمند بودن و کمیاب بودن منابع، در کوتاه‌مدت می‌تواند مزیت رقابت ایجاد کند. اما بسیاری از منابع را در میان‌مدت و بلندمدت، می‌توان شبیه‌سازی و تقلید کرد. بنابراین، هر چقدر تقلید از یک منبع دشوارتر باشد، ارزش استراتژیک آن بالاتر خواهد بود:
تمرین و مشارکت در بحث
یکی از منابعی را که در اختیار شما یا سازمان‌تان است انتخاب کرده و آن را از دید ابعادی که بارنی مطرح می‌کند بررسی و ارزیابی کنید.
به عنوان یک فرد یا سازمان، مثال‌هایی از سربارهای استراتژیک پیدا کنید. هم‌چنین سعی کنید نمونه‌هایی از منابعی را بیابید که صرفاً همراهی رقابتی ایجاد می‌کنند و موجب پیروزی در رقابت نمی‌شوند.
The post ارزیابی منابع و مفهوم مزیت رقابتی پایدار (مدل VRIO) appeared first on متمم.
