نکاتی در مورد استفاده از فونت ضخیم (حروف سیاه یا بولد)


یکی از شیوه‌های رایج برای متمایز کردن کلمات در یک نوشته، استفاده از فونت ضخیم (Bold) است. ابزاری که در زبان فارسی به آن «حروف سیاه»، «حروف درشت» و حتی «بولد» هم می‌گویند.

البته شاید بهتر باشد در زبان فارسی به جای صفت درشت، مانند انگلیسی‌زبان‌ها از تعبیر «حروف سنگین» (Heavy) استفاده کنیم. چون درشت بودن می‌تواند به اندازه اشاره داشته باشد و الزاماً معنای Bold / Heavy را نمی‌رساند.

فونت سنگین یا بولد دو ویژگی اصلی دارد. نخست این‌که حروف آن کمی ضخیم‌تر است و دیگر این‌که رنگ آن هم سیاه‌تر از رنگ حروف عادی است.

استفاده از فونت ضخیم در نوشته‌ها، از قرن نوزدهم در متون تبلیغاتی و آگهی‌های آمریکایی شروع شد و پس از مدتی به نوشته‌ها و کتابهای عادی هم سرایت کرد. البته ناشران حرفه‌ای در کتاب‌های خود، هم‌چنان در استفاده از فونت ضخیم بسیار محافظه‌کار هستند و به سادگی به سراغ آن نمی‌روند. اما گسترش وب و شبکه‌های اجتماعی و ظهور ناگهانی میلیاردها کاربر آماتور، باعث شد که فونت ضخیم، بدون محاسبه و ملاحظه و گاه به شکل افراطی در فضای دیجیتال به کار برود.

در این‌جا می‌خواهیم چند نکته درباره‌ی استفاده‌های درست و نادرست از فونت ضخیم را مرور کنیم. البته لازم به تأکید است که در این زمینه، نظر مطلق و قطعی وجود ندارد و سلیقه هم تا حدی دخیل است. با این حال ما در متمم، بر پایه‌ی تجربه‌‌مان از رفتار و بازخورد خوانندگان، قواعد زیر را جدی می‌گیریم و از دوستان عزیزمان هم انتظار داریم پیشنهادهای زیر را حداقل در متمم رعایت کنند.

کاربرد فونت ضخیم چیست؟

فونت ضخیم با هدف‌های متنوعی به کار می‌رود که در این‌جا به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

احتمالاً رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین کاربرد فونت ضخیم،  مشخص کردن سلسله مراتب (Hierarchy)  است. به متن زیر (از درس کتاب صوتی متمم)‌ نگاه کنید:

روندهای جهانی

بعضی از ما برای این‌که تشخیص بدهیم چه چیزی بهتر است، به روندهای جهانی فکر می‌کنیم. مثلاً با خودمان می‌گوییم: اگر مصرف کتاب صوتی به تدریج افزایش پیدا کرده باشد، حتماً می‌شود نتیجه گرفت که کتاب صوتی بهتر از کتاب کاغذی بوده که مردم این را به عنوان جایگزین آن انتخاب کرده‌اند.

قضاوت‌های ارزشی

برخی دیگر، بر اساس مجموعه‌ای از ارزش‌ها که در ذهن دارند، درباره‌ی پدیده‌ی کتاب‌های صوتی (یا هر پدیده‌ی دیگر) قضاوت می‌کنند.

مثلاً کسانی هستند که حفظ محیط زیست جزو مهم‌ترین اولویت‌های آنان است. چنین افرادی، کتاب صوتی را از کتاب چاپی ارزشمندتر و بهتر می‌دانند. چون به خاطر تولید کتاب‌های چاپی، باید درختان قطع شوند. البته طبیعتاً چنین افرادی، کتاب‌های الکترونیک را هم‌چنان به عنوان یک گزینه می‌بینند. اما کتاب چاپی در نگاه آن‌ها، گزینه‌ی نامطلوبی است که باید حذف شود.

در نوشته‌ای که دیدید، حروف ضخیم به تشخیص سلسله مراتب کمک می‌کنند. شما به سادگی متوجه می‌شوید که با «دو عنوان» روبه‌رو هستید و زیر هر عنوان هم توضیحاتی درباره‌ی آن عنوان ارائه شده است.

دومین کاربرد فونت ضخیم،  کمک به سرسری‌خوانی (Skimming)  است. زمانی که می‌دانید بخش زیادی از مخاطبان متن شما را کامل نخواهند خواند یا این‌که ابتدا آن را به شکل سرسری مطالعه خواهند کرد، می‌توانید با فونت ضخیم به این گروه از خوانندگان کمک کنید تا این کار را سریع‌تر و ساده‌تر انجام دهند. مثلاً به متن زیر (از درس تعریف محتوای زرد) نگاه کنید:

محتوای زرد محتوایی است که استانداردهای کیفی محتوا در آن رعایت نشده و با هدف جذب مخاطب بیشتر، برانگیختن هیجانات مخاطب، و نیز ترغیب به نقل محتوا و بازنشر آن طراحی و تولید می‌شود.

واضح است که هدف نهایی از تولید و عرضه‌ی محتوای زرد، کسب منفعت مالی از این هیجان‌زدگی است.

رسانه‌هایی که بخش عمده‌ی محتوای آن‌ها از جنس محتوای زرد باشد، رسانه های زرد نامیده می‌شوند. اصطلاح روزنامه نگاری زرد (Yellow journalism) هم برای توصیف فعالیت این رسانه‌ها به کار می‌رود.

خواننده‌ی شتابزده‌ای که نمی‌خواهد متن را بخواند، و نیز خواننده‌ی دقیقی که می‌خواهد ابتدا تصویری کلی از فضای متن به دست بیاورد، به سرعت عبارت «کسب منفعت مالی از این هیجان‌زدگی» را می‌بیند و چند نکته در ذهنش شکل می‌گیرد:

  • در این متن، محتوای زرد با هیجان و هیجان‌زدگی مرتبط فرض شده است
  • در این متن، انگیزه‌ی اصلی از عرضه‌ی محتوای زرد را کسب منفعت مالی دانسته‌اند
  • ظاهراً نگاه کلی این متن به محتوای زرد، کمی منفی است (البته برای قضاوت نهایی در این زمینه باید متن کامل خوانده شود)

همان‌طور که می‌بینید با استفاده از فونت ضخیم به خواننده کمک شده که ظرف چند ثانیه بتواند با فضای کلی متن آشنا شود.

گاهی هم استفاده از فونت ضخیم تأکیدی است بر این‌که  آن کلمات و اصطلاحات، قلب متن محسوب می‌شوند  یا این‌که معتقدیم ما به آن واژه یا اصطلاح، معنای تازه‌ای بخشیده‌ایم. مثلاً نوشته‌ی زیر (از روزنوشته‌های محمدرضا شعبانعلی) را ببینید:

شخصی رو تصور کن که از او بسیار نفرت داری؛ سیاستمداری مثل هیتلر یا استالین.
حالا فرض کن یه خونه می‌خری و می‌ری می‌بینی توی انباری خونه، جایی که شاید سالی یک بار هم بهش سر نزنی، عکسی از این شخص منفور به دیوار زده شده. کنارش هم تزئین شده و چند گل مصنوعی هم دور قاب رو گرفته.

چیکار می‌کنی؟ آیا می‌ذاری قاب روی دیوار بمونه؟ یا به فرض که قاب رو برنداری، گل‌ها رو هم می‌ذاری دور تا دور قاب بمونن؟

احتمالاً قاب (یا لااقل گل‌ها)‌ رو برمی‌داری.

چرا؟ آیا این کار تو تأثیری در تاریخ یا سرنوشت جهان داره؟ آیا اصلاً کسی متوجه میشه که این رو برداشتی؟
بحث این نیست. این یک اقدام هویتی محسوب می‌شه. تو قاب رو برمی‌داری که به خودت نشون بدی آدمی نیستی که تصویر اون سیاستمدار منفور رو روی دیوار نصب کنه. تو کسی نیستی که دور عکس هیتلر یا استالین، گل بذاره.

نویسنده‌ی جملات بالا بر این باور بوده که قلب این متن،‌ اصطلاح «اقدام هویتی» است. ضمن این‌که چون هیچ کس این تعبیر را پیش از این در زبان فارسی به کار نبرده، نویسنده می‌خواهد با استفاده از فونت ضخیم، خواننده را برای لحظه‌ای روی آن نگه دارد و بر اهمیت اصطلاح تأکید کند.

روش‌های نادرست استفاده از فونت ضخیم

با وجودی که روش‌های معدودی برای استفاده‌ی درست از فونت ضخیم وجود دارد، شیوه‌های استفاده‌ی نادرست از این ابزار، بی‌شمارند. در ادامه برخی از رایج‌ترین اشتباهات در به‌کارگیری فونت ضخیم را مرور می‌کنیم:

استفاده از فونت ضخیم در تمام متن

این یکی از اشتباهات بدی است که برخی عزیزان متممی در کامنت‌های خود انجام می‌دهند و تمام متن خود را بولد می‌کنند. در میان ویراستاران انگلیسی‌زبان جمله‌ای رایج است که می‌گوید:

«If everything’s bold, nothing’s bold.»

اگر همه چیز را بولد کردید، انگار هیچ چیز را بولد نکرده‌اید.

اگر این کار را به پای نادانی و ناآشنایی با اصول نگارش نگذاریم، ناگزیر باید به عنوان مصداقی از خودخواهی تفسیر کنیم.

چرا که خواسته‌اند با این شیوه، نوشته‌ی آن‌ها از سایر دوستان‌شان متمایز شود. درست مانند کسی که در یک جمع آرام و مودب و صمیمی، برای این‌که صدای دیگران را خفه کند و حرف خودش بهتر به گوش برسد، با تمام قوا فریاد می‌کشد.

استفاده‌‌ی افراطی از فونت ضخیم در تمام متن

اشتباه دیگری که در بسیاری از نوشته‌ها مشاهده می‌‌کنیم، استفاده‌ی افراطی از فونت ضخیم است؛ در حدی که در هر پاراگراف یک یا چند بار فونت ضخیم به کار رفته است و خواننده هنگام مطالعه‌ی متن، مدام باید سرعت خود را کاهش و افزایش دهد و با زحمت روی متن متمرکز شود.

این روش نگارش، درست مثل خیابانی است که تعداد بسیار زیادی دست‌انداز و فرورفتگی و برآمدگی در آن وجود دارد و راننده‌ای که ناگزیر از آن عبور می‌کند به شدت خسته و فرسوده می‌شود.

بسیار مهم است که در استفاده از فونت ضخیم، دست‌و‌دلباز و سخاوتمند نباشید و جز در شرایط خاص از این ابزار استفاده نکنید. جمله‌ی معروف Less is More در این‌جا کاملاً مصداق دارد. استفاده‌ی کمتر از فونت ضخیم، اثربخشی بیشتری را به همراه خواهد داشت.

به همین علت پیشنهاد متمم این است که «هر وقت تردید کردید که استفاده از فونت ضخیم در یک جمله درست است یا نه، یقین داشته باشید که استفاده از فونت ضخیم در آن جمله نادرست است.»

استفاده از فونت ضخیم به جای همه‌ی ابزارهای دیگر

برای تأکید روی اهمیت یک کلمه یا جمله، روش‌های متعددی وجود دارد. قرار نیست همیشه و همه‌جا به استفاده از فونت ضخیم متوسل شوید.

مثلاً گاهی اوقات  می‌توانید ساختار جمله را تغییر دهید.  سه جمله‌ی زیر را مقایسه کنید:

  • فکر می‌کنم در این شرایط استعفا تنها راهکاری است که پیش روی من باقی مانده است.
  • فکر می‌کنم در این شرایط تنها یک راهکار پیش روی من باقی مانده و آن استعفا است.
  • فکر می‌کنم در این شرایط تنها یک راهکار پیش روی من باقی مانده است: استعفا.

در جمله‌ی اول برای تأکید بر واژه‌ی استعفا از حروف ضخیم استفاده شده است. اما بسته به سلیقه‌ و سبک نگارش خود می‌توانید برای تأکید بر واژه‌ی استعفا از شکل دوم یا سوم (یا ده‌ها شکل جایگزین دیگر) استفاده کنید.

روش دیگر  استفاده از گیومه  است. جمله‌های زیر را مقایسه کنید:

  • من این حرف شما را مصداق تمسخر می‌دانم.
  • من این حرف شما را مصداق «تمسخر» می‌دانم.

ضمن این‌که شاید اصلاً‌ هیچ یک از دو روش مناسب نباشند و همین‌که بگویید حرف او را مصداق تمسخر می‌دانید، پیام‌تان به درستی منتقل شود.

گاهی اوقات هم  می‌توانید از فضای سفید یا فاصله انداختن استفاده کنید . مثلاً‌ اگر می‌بینید شصت کلمه را پشت سر هم bold کرده‌اید، شاید بهتر باشد آن شصت کلمه را از جملات قبل و بعد جدا کنید و در قالب یک بند جدا بیاورید.

محدودیت در دسترسی کامل به این مطلب

نمایش کامل این مطلب برای کاربران آزاد متمم انجام می‌شود.

ثبت نام به عنوان کاربر آزاد متمم، سریع و رایگان است و کافی است برای خودتان نام کاربری و رمز عبور تعریف کنید.

شما با ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، به درس‌های مختلفی (از جمله: استعدادیابی، سبک زندگی، هوش کلامی، افعال پرکاربرد انگلیسی، مهارتهای ارتباطی و پاراگراف فارسی) دسترسی پیدا خواهید کرد.

در صورت تمایل می‌توانید تعدادی از درس‌های کاربر آزاد متمم را ببینید.

ثبت نام کاربر آزاد

سری مطالب حوزه مهارت گزارش نویسی

نوشته نکاتی در مورد استفاده از فونت ضخیم (حروف سیاه یا بولد) اولین بار در متمم. پدیدار شد.

درباره نویسنده: administrator

ممکن است دوست داشته باشید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *