تذکر اول: Strategic Business Unit یا SBU در زبان فارسی به عبارت‌های مختلفی ترجمه شده که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به واحد کسب و کار استراتژیک، واحد استراتژیک کسب و کار، و نیز واحد تجاری استراتژیک اشاره کرد. بسیاری از استراتژیست‌ها هم ترجیح می‌دهند از همان شکل کوتاه‌شده‌ی SBU استفاده کنند. ما در متمم معمولاً از SBU و گاهی از واحد کسب و کار استراتژیک استفاده خواهیم کرد.
تذکر دوم: بحث SBU در خانواده‌ی مباحث مربوط به استراتژی شرکتی (Corporate Strategy) قرار می‌گیرد. بنابراین درس حاضر را باید مکمل درس سطوح استراتژی در نظر بگیرید.£
کسب و کارها معمولاً فعالیت خود را این‌گونه آغاز می‌کنند که یک محصول مشخص را برای یک بازار مشخص در نظر می‌گیرند و به تأمین و تولید و عرضه‌ی آن می‌‌پردازند.
اما قرار نیست یک کسب و کار، برای همیشه فقط همان محصول اولیه را تولید کند و در همان بازار اولیه باقی بماند.
کسب و کارها به شیوه‌های مختلف، توسعه پیدا می‌کنند (ماتریس آنسوف):
- ممکن است بعضی محصولات خود را در بازارهای تازه عرضه کنند.
- ممکن است به بازارهای فعلی خود، محصولات تازه‌ای ارائه کنند.
- و حتی ممکن است به عرضه‌ی محصولاتی کاملاً جدید، در بازارهایی که قبلاً حضور نداشته‌اند، بپردازند.
همه‌ی این استراتژی‌ها یک ویژگی مهم دارند: سبدِ بازار/محصول کسب و کار، به تدریج گسترده و گسترده‌تر می‌شود و به تدریج کار به جایی می‌رسد که مدیران، سردرگم می‌شوند و نمی‌دانند دقیقاً به چه کاری مشغولند. معمولاً حتی به درستی مشخص نمی‌شود که فعالیت‌ها سودده و زیان‌ده کدامند. یا این‌که حضور در کدام بازار به نفع آن‌ها و حضور در کدام بازارها، به ضررشان است.
یک شرکت طراحی وب را در نظر بگیرید که در ابتدا با هدف طراحی وب‌‌سایت برای شرکت‌ها فعالیت خود را آغاز کرده است.
پس از مدتی، این شرکت به نتیجه می‌رسد که طراحی کاتالوگ و کارت ویزیت، می‌تواند فعالیتی سودآور باشد و این کار را به مجموعه پیشنهادات خود برای کسب و کارها افزوده است. طراحی و چاپ کاتالوگ باعث شده که درگیری با چاپخانه و فعالیت‌های جنبی آن هم به کارهای شرکت اضافه شود.
از سال گذشته این شرکت با استخدام چند کارشناس تولید محتوا، وارد حوزه‌ی تولید محتوا و سئو هم شده و اخیراً محصول اصلی خود را طراحی کمپین‌های بازاریابی دیجیتال اعلام می‌کند.
یک مرکز آموزشی را در نظر بگیرید که زمانی صرفاً مشغول برگزاری کلاس کنکور ورودی دانشگاه بوده و پس از چند سال، وارد بازار دوره‌های آمادگی کنکور کارشناسی ارشد هم شده است.
به تدریج چند کلاس تخصصی زبان هم به مجموعه افزوده شده و در حال حاضر، با توجه به رونق آموزش برنامه نویسی، در حال برنامه‌ریزی برای اجرای چند کلاس برنامه‌نویسی هم هستند.
در کنار همه‌ی این فعالیت‌ها، اخیراً مدیران این مرکز به نتیجه رسیده‌اند که آموزش فیزیکی به تنهایی کافی نیست و بهتر است روی آموزش آنلاین هم سرمایه‌گذاری کنند.
این گونه تنوع‌ها، در یک لحظه به وجود نمی‌آیند. بلکه در طول عمر کسب و کار، با انگیزه‌ها و انگیزاننده‌های مختلف شکل می‌گیرند و نهایتاً وضع به جایی می‌رسد که مدیران متوجه می‌شوند نمی‌توانند این همه تنوع را به سادگی مدیریت کنند.
روی کاغذ به سادگی می‌توان گفت: «این شرکت‌ها متمرکز نیستند و بهتر است به سمت تمرکز حرکت کنند.»
اما می‌دانیم که در عمل، معمولاً چنین اتفاقی نمی‌افتد:
- بعضی از این فعالیت‌ها مکمل یکدیگر هستند و مدیران، ترجیح می‌دهند اختیار فعالیت‌های مکمل در دست خودشان باشد.
- بعضی از فعالیت‌های فرعی، بسیار سودده هستند و سود آن‌ها، به فعالیت‌های کم‌سودتر تزریق می‌شود.
- بعضی از این فعالیت‌ها، ظرفیت‌های آزاد کسب و کار را پر می‌کنند و با کنار گذاشتن‌شان، نمی‌توان ظرفیت‌های موجود را پر کرد. بنابراین بهره‌وری کاهش پیدا می‌کند.
حتی اگر هم قرار بر کنار گذاشتن بعضی از فعالیت‌ها باشد، نمی‌توان به سادگی انتخاب کرد که کدامیک، برای کنار گذاشتن مناسب است و این کار باید، طی چه فرایندی انجام شود؟
اگر مدیر یک کسب و کار چند ساله باشید، چنین سناریوهایی برای شما تازگی ندارد و بعید نیست خودتان هم با آن‌ها درگیر باشید.
شرکت‌های بزرگ بین‌المللی هم چنین تجربه‌هایی داشته‌اند. چنان‌که شرکت جنرال الکتریک هم، در دهه‌ی شصت و هفتاد میلادی (حدود نیم قرن پیش) درگیر چنین وضعیتی بوده و زمانی مدیران به خود آمدند که دیدند درگیر حدود ۱۷۰ دپارتمان هستند که هر کدام، مشکلات و چالش‌ها و دغدغه‌های خود را دارند (+).
مدیران جنرال الکتریک در آن زمان از شرکت مشاوره مدیریت مکنزی کمک گرفتند و زمانی که مکنزی مشغول اصلاح ساختار آن‌ها بود، اصطلاحی به وجود آمد که هنوز هم در ادبیات مدیریت استراتژیک به کار می‌رود: واحد کسب و کار استراتژیک یا SBU.
واحد استراتژیک کسب و کار چیست؟
راه‌اندازی واحد استراتژیک کسب و کار یا SBU، یک روش برای ساختار بخشیدن به فعالیت‌های یک کسب و کار است. به این صورت که شما واحدهایی را در دلِ کسب و کار خود تعریف می‌کنید که (+/+):
سری مطالب حوزه استراتژی کسب و کارنوشته منظور از واحد کسب و کار استراتژیک (SBU) چیست؟ اولین بار در متمم. پدیدار شد.
