همه از رضایت شغلی حرف می‌زنند: از پایین بودن رضایت شغلی گله دارند یا به بالا بودن رضایت شغلی خود و همکاران‌شان افتخار می‌کنند.
این را هم می‌دانیم که یکی از علت‌های قرارگرفتن درس رفتار سازمانی در دوره MBA در همه‌جای دنیا، کمک به افزایش رضایت شغلی کارکنان سازمان‌ها و کسب و کارهاست.
با این مقدمه، منطقی است که بپرسیم تعریف رضایت شغلی چیست؟ و نیز این‌که معیارهای سنجش رضایت شغلی چگونه انتخاب می‌شوند؟
قاعدتاً اگر مفهوم رضایت شغلی را بهتر و عمیق‌تر درک کنیم، در جایگاه مدیر و سرپرست، می‌توانیم به بهبود رضایت شغلی هم کمک کنیم.
حتی اگر خودمان هم مدیر نباشیم و بخواهیم با مدیر یا سرپرست‌مان درباره رضایت شغلی و نارضایتی شغلی صحبت کنیم، ادبیات پخته‌تری خواهیم داشت و احتمال این‌که بتوانیم به خواسته‌های خود دست یابیم، بیشتر می‌شود.
تعریف رضایت شغلی چیست؟
رابینز در کتاب رفتار سازمانی خود توضیح می‌دهد که رضایت شغلی را می‌توان به این صورت تعریف کرد: «رضایت شغلی، احساس مثبتی است که پس از ارزیابی ویژگی‌های مختلف شغل خود، تجربه می‌کنیم.»
او در ادامه توضیح می‌دهد که دامنه‌ی این تعریف، بسیار باز است و تقریباً هر چیزی را شامل می‌شود؛ اما این واقعیت را هم باید پذیرفت که رضایتمندی شغلی یا نارضایتی شغلی، حاصل و برآیند مجموعه‌ی بسیار گسترده‌ای از عوامل است و طبیعی است که چنین تعریفی هم برای رضایت شغلی ارائه شود.
تعریف رضایت شغلی در دیگر کتاب‌های مدیریت منابع انسانی هم کمابیش در همین حد کلی است. مثلاً مک‌شِین هم مفهوم رضایت شغلی را چنین شرح می‌دهد (+):
رضایت شغلی یعنی ارزیابی یک نفر از شرایط شغلی خویش.
این شرایط شغلی شامل ادراک او از ویژگی‌های شغلی، محیط کار و نیز تجربه‌های عاطفی در محل کار است.
بهتر است رضایت شغلی را به عنوان مجموعه‌ای از نگرش‌های متعدد فرد به وجوه مختلف شغل خود [و نه صرفاً یک نگرش نسبت به کلیت شغل] در نظر بگیریم.
بررسی چند تعریف دیگر و مرور تاریخچه رضایت شغلی و پرداختن به این مفهوم، شما را به این نتیجه می‌رساند که تمام تعریف‌های رضایت شغلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
تک مولفه‌ای: طرفداران الگوی تک‌مولفه‌ای می‌گویند هر چقدر هم ابعاد رضایت شغلی را خُرد کنید، باز هم بخش‌هایی از شغل از دست‌تان دور می‌ماند. بنابراین رضایت شغلی را یک نگرش نسبت به «کل شغل» در نظر بگیرید. نگرشی که حتی می‌توان آن را در قالب یک «عدد» (مثلاً از صفر تا ده یا صد) اعلام کرد.
چندمولفه‌ای: طرفداران این دیدگاه، معتقدند که ابعاد رضایت شغلی بسیار گوناگون هستند و هرگز نمی‌توانید رضایت کارکنان یک مجموعه را به شکل کلی بسنجید. بهتر است جداگانه بپرسید که مثلاً رضایت شغلی فرد با در نظر گرفتن حقوق چقدر است؛ یا این‌که رضایت شغلی او از جهت فرصت ارتقاء شغلی به چه میزان است.
پرسشنامه رضایت شغلی
طی چند دهه‌ی اخیر، پرسشنامه های رضایت شغلی فراوانی تولید شده‌اند که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پرسشنامه رضایت شغلی بری فیلد و روث (Brayfield & Rothe)
- پرسشنامه رضایت شغلی اسمیت، کِندال و هالین (Smith, Kendall & Hulin)
- پرسشنامه رضایت شغلی وار، کوک، وال (Warr, Cook, Wall)
وجود انواع پرسشنامه رضایت شغلی نباید شما را گیج و سردرگم کند و هم‌چنین نباید سال طراحی پرسشنامه را معیار قرار دهید.
سه پرسشنامه‌ی بالا که همگی از شناخته‌شده‌ترین پرسشنامه های رضایت شغلی هستند، طی سال ۱۹۵۱ تا ۱۹۷۹ طراحی شده‌اند (به‌طور متوسط نیم قرن پیش). اما در طول این چند دهه، روی صدها شرکت و کسب و کار آزمایش شده‌اند و اتفاقاً همین، به اعتبار آن‌ها افزوده است.
اگر می‌خواهید درباره میزان اعتبار پرسشنامه‌ها و نتایج کسب‌شده به تفکیک مشاغل، اطلاعات بیشتری کسب کنید، می‌توانید به کتاب رضایت شغلی کریس استراید (Chris Stride) یا منابع مشابه دیگری که چنین مقایسه‌هایی را انجام داده‌اند مراجعه کنید.
پانزده پرسش زیر را بخوانید و به هر یک بر اساس گزینه‌های زیر امتیاز دهید:
به‌شدت ناراضی هستم (۱)؛ خیلی ناراضی هستم (۲)؛ تا حدی ناراضی هستم (۳)
نظری ندارم (۴)؛ تا حدی راضی هستم (۵)؛ خیلی راضی هستم (۶)؛ به‌شدت راضی هستم (۷)
حاصل‌جمع امتیاز شما که در نهایت بین ۱۵ تا ۱۰۵ خواهد بود، می‌تواند معیاری از میزان رضایتمندی شغلی شما باشد.
۱- از شرایط فیزیکی محیط کار ………………..
۲- از آزادی برای کار کردن به سبکی که خودم می‌خواهم ………………..
۳- از همکارانم ………………..
۴- از دیده شدن به‌خاطر کارهای خوبی که انجام می‌دهم ………………..
۵- از سرپرست مستقیم خودم ………………..
۶- از میزان مسئولیتی که به من داده شده ………………..
۷- از دریافتی خودم ………………..
۸- از میزان فرصتی که برای به‌کارگیری توانمندی‌های خودم در اختیار دارم ………………..
۹- از رابطه‌ی کاری میان مدیران و کارکنان در مجموعه‌مان ………………..
۱۰- از نظر فرصت ارتقاء شغلی در محیط کارم ………………..
۱۱- از شیوه‌ی مدیریت مجموعه ………………..
۱۲- از میزان توجهی که به پیشنهادهایم می‌شود ………………..
۱۳- از ساعات کاری خودم ………………..
۱۴- از تنوعی که در فعالیت‌هایم وجود دارد ………………..
۱۵- از امنیت شغلی خودم ………………..
تمرین:
یکی از بحث‌هایی که هنوز در مدیریت رفتار سازمانی مورد بحث است و به هیچ نتیجه‌ی قطعی نرسیده، ماجرای رابطه‌ی رضایت شغلی و عملکرد کارکنان است.
ظاهراً ماجرای رضایت شغلی و عملکرد کارکنان، تا حدی به ماجرای مرغ و تخم مرغ تبدیل شده.
بعضی تحقیقات می‌گویند کسی که عملکرد خوبی دارد، از شغلش هم رضایت بیشتری دارد.
بعضی تحقیقات دیگر گزارش می‌دهند که این رضایت بیشتر بوده است که عملکرد خوب را ایجاد کرده.
اما جالب‌تر از همه آن است که راضی‌ترین کارمندها الزاماً همان‌هایی نیستند که خروجی بهتر و بیشتر دارند.
اتفاقاً خیلی وقت‌ها، خروجی بیشتر مربوط به کارکنان ناراضی است.
اگر شما هم در این زمینه تجربه یا تحلیلی دارید، خوشحال می‌شویم با دوستان متممی خود در میان بگذارید.
نوشته تعریف رضایت شغلی چیست؟ (+ پرسشنامه رضایت شغلی) اولین بار در متمم. پدیدار شد.
