همان‌طور که می‌دانید، ما هر از چند گاهی در قالب پاراگراف فارسی متمم به سراغ #کتابهای کلاسیک ایران و جهان می‌رویم و بخش‌هایی از آن‌ها را مرور می‌کنیم.
این بار می‌خواهیم اشاره‌ی کوچکی به کتاب تذکره الاولیاء عطار نیشابوری داشته باشیم.
کتابی که در آن، عطار نیشابوری به گردآوری احوال و کردار بزرگان و عرفا پرداخته و از هر کدام، گزیده‌ی کوتاهی ارائه کرده است.
دکتر #شفیعی کدکنی در مقاله‌ی خود در نشریه‌ی بخارا (شماره ۱۳۰) تأکید می‌کند که با وجودِ به‌کارنگرفتنِ ارجاعات و استنادات، هم‌چنان این کتاب، یک شاهکار ارزشمند، اندیشمندانه و ظریف است:
درست است که اینجا قلمروِ زبانِ ارجاعی (referential) و بیانِ منطقی نیست امّا در همین زبانِ عاطفی (emotive) و هنری هم ظرایفی وجود دارد که فهم آن ظرایف گاه به اندیشیدنِ بسیار نیاز دارد و به دانسته‌های بسیار در معارف اسلامی.
ایشان در همان مقاله‌ی بخارا، برای ترسیمِ تصویری از سبک و سیاق این کتاب و تفاوت ماهوی تذکره الاولیا با کتابهای مشابه، کتاب عطار را با گلستان سعدی مقایسه می‌کنند و چنین می‌گویند:
اگر بر فرض محال، نسخه‌ای از تذکره الاولیاء، به خط عطّار، امروز به دست آید که در اصالت آن هیچ‌گونه تردیدی وجود نداشته باشد، احتمال خطا در آن بیشتر از گلستان به خط سعدی است؛ زیرا سعدی حاصلِ خلاقیّت شخصی خود را کتابت کرده و عطّار، به عنوان یک مولف، با منابع سر و کار داشته است که گاه آن منابعْ حکایات و اقوال مشایخ را به درستی در اختیارِ او قرار نداده‌اند و او که، مانند هر انسانی مصون از لغزش نبوده است، در نقل این حکایت و اقوال با دشواری‌ها و خطاهایی روبرو بوده است.
با این مقدمه، به سراغ چند جمله از کتاب تذکره الاولیاء می‌رویم.
فُرم ظاهری و چارچوب کلی نگارش عطار، تقریباً در تمام تذکره الاولیا یکسان است.
او هر بخش را یک ذکر (یاد) می‌نامد و مثلاً می‌نویسد: ذکر حبیب عجمی یا ذکر اویس القرنی.
در ادامه هر فرد را در حد چند جمله‌ی مسجّع توصیف می‌کند: «آن مخلص متقی، آن مقتدای مهتدی، آن شمع سابقان، آن صبح صادقان، آن فقیر غنی، ابوحازم مکی رحمه‌الله علیه در مجاهده و مشاهده بی‌نظیر بود.»
این سبک نگارش عطار، هنوز هم در متن‌های مختلف – در قالب‌های جدی و طنز – تقلید می‌شود و نمونه‌های متعددی از آن را می‌توان در آثار معاصر نیز یافت.
حالا که از ابوحازم مکی نام بردیم، اجازه بدهید بخش کوتاهی از همین فصل را هم نقل کنیم:
و فراغت او از خلق تا حدی بود که به قصابی بگذشت که گوشت فربه داشت.
[قصاب] گفت: از این گوشت بستان.گفت: سیم ندارم.
گفت: تو را زمان دهم.
گفت: من خویشتن را زمان دهم نکوتر از آن که تو مرا زمان دهی.
چند جمله‌ی دیگر از کتاب را هم از ذکر فضیل عیاض انتخاب کرده‌ایم که مطالعه‌اش می‌تواند مفید باشد:
و گفت: اگر می‌توانید در جایگاهی ساکن شوید که نه کس شما را داند و نه شما کس را، عظیم نیکو بود. چنین کنید.
و گفت: هر که را از تنها بودن وحشت بُوَد و به خلق انس دارد، از سلامت دور است.
و گفت: در دنیا شروع کردن آسان است. اما از میان باز بیرون آمدن و خلاص یافتن دشوار است.
و گفت: سه چیز مجویید که نیابید:
عالمی که علم او به میزان عمل راست بود مجویید؛ که نیابید و بی‌علم بمانید.
و عاملی که اخلاص او با عمل موافق بود مجویید؛ که نیابید و بی‌عمل بمانید.
و برادری بی‌عیب مطلبید که نیابید و بی‌برادر بمانید.
و گفت: جنگ کردن با خردمندان آسان‌تر است که حلوا خوردن با بی‌خردان.
و گفت: دو خصلت است که دل را فاسد کند: بسیار خفتن و بسیار خوردن.
و گفت: در شما دو خصلت است که هر دو از جهلت است:
یکی آن‌که می‌خندید و عُجبی ندیده‌اید و [دیگر آن‌که] نصیحت می‌کنید و شب بیدار نبوده‌اید.
توضیح پایانی این‌که کتاب تذکره الاولیاء تا کنون با تصحیح‌های متعددی روانه‌ی بازار شده که نسخه‌ی مورد استفاده‌ی ما، کار دکتر محمد استعلامی بوده است.
می‌توان گفت جدیدترین و گرانبهاترین (به هر دو معنای واژه‌ی گرانبها) تصحیح، متعلق به دکتر شفیعی کدکنی است که در ابتدای سال ۹۸ توسط نشر سخن، در ۱۷۷۹ صفحه و به قیمت سیصدهزارتومان به بازار نشر عرضه شده است.
مجموعه کتابهای کلاسیک مطرح شده در متمم تا کنون
- چند جمله از کتاب تذکرة الاولیاء عطار نیشابوری
- حکایت فیل در تاریکی (مثنوی مولوی)
- تاریخ بیهقی
- عبید زاکانی و رساله تعریفات (رساله ده فصل)
- جملاتی از مونتسکیو (نویسنده کتاب نامه های ایرانی و روح القوانین)
- پاراگراف فارسی: بعضی ماجراها، همان بهتر که آغاز نشوند
- پاراگراف فارسی: درباره زوال و نابودی
- حکمتی که در درد کشیدن وجود دارد
- وانمود کن ناشنوایی تا سرانجام ناشنوا بشوی
- چند پاراگراف از فیه ما فیه مولوی
معرفی کتابهای مدیریتی (مرور، نقد، خلاصه کتاب)
پاراگراف فارسی - پاراگراف های منتخب کتابها
معرفی کتابهای روانشناسی (مرور، نقد، خلاصه کتاب)
کتابخوانی و توصیه‌هایی درباره آن
آشنایی با نویسندگان و دانشمندان مدیریت و اقتصاد و روانشناسی
دوست عزیز.
شما با عضویت رایگان به عنوان کاربر آزاد متمم (صرفاً با تعیین نام کاربری و کلمه‌ی عبور) می‌توانید به حدود نیمی از چند هزار درس متمم دسترسی داشته باشید.
همچنین در صورت تمایل، با پرداخت هزینه عضویت، به همه‌ی درس‌های متمم دسترسی خواهید داشت. فهرست برخی از درس‌های مختص کاربران ویژه متمم را نیز می‌توانید در اینجا ببینید:
فهرست درس‌های مختص کاربران ویژه متمم
البته از میان درس‌های مطرح شده، شاید بهتر باشد ابتدا مطالعه و بررسی مباحث زیر را در اولویت قرار دهید:
دوره MBA
فنون مذاکره | تصمیم گیری
تحلیل رفتار متقابل | پرورش تسلط کلامی
افزایش عزت نفس | چگونه شاد باشیم
The post چند جمله از کتاب تذکرة الاولیاء عطار نیشابوری appeared first on متمم.
