اولین گام برای شروع برنامه‌نویسی، ارائه الگوریتم مناسب برای برنامه‌ی مورد نظر میباشد، اگر میخواهید برنامه‌نویس ماهری شوید باید بتوانید ایده‌ی خود را در قالب الگوریتم و فلوچارت پیاده‌سازی کنید، پس از آن به راحتی میتوانید طرح خود را به برنامه تبدیل کنید، برای اینکه یاد بگیرید چگونه باید یک الگوریتم مناسب برای برنامه‌تان ارائه کنید تا انتها با همیار آی‌تی همراه باشید، در این آموزش به نحوه نوشتن دستورات شرطی در قالب الگوریتم میپردازیم.
یکی از پرکاربردترین دستوراتی که در برنامه‌نویسی استفاده میشوند، دستورات شرطی میباشند، در این دستورات ابتدا شرط (شرط‌ها) بررسی شده و در صورت صحیح بودن آنها دستور (دستورات) خاصی اجرا میشود. قالب کلی دستورات شرطی به شکل زیر است:
با یک مثال ساده شروع میکنیم: اگر تلفن‌همراه شارژ نداشت، شارژر را به آن متصل کن. در این مثال شرط ما داشتن یا نداشتن شارژ است، اگر شرط برقرار باشد دستور اجرا میشود. همانگونه که دیدید میتوانیم بخش “در غیر این صورت” را از دستور حذف کنیم، در این حالت اگر شرط برقرار نباشد دستور خاصی اجرا نمیشود و ادامه الگوریتم از سر گرفته میشود.
از چه دستوراتی میتوانیم در شرط استفاده کنیم؟
شما از دستورات خاصی میتوانید در قسمت شرطی الگوریتم خود استفاده کنید، که شامل موارد زیر میشوند:
- عملگرهای مقایسه‌ای (کوچکتر، بزرگتر، مساوی، نامساوی و…)
- عملگرهای منطقی (and, or, not)
عملگرهای مقایسه‌ای
عملگرهای مقایسه‌ای که میتوانید در نوشتن الگوریتم شرطی خود از آنها استفاده کنید شامل دستورات زیر مشوند:
- == عملگر تساوی مثال ۴ == ۴
- =< عملگر بزرگتر مساوی مثال ۱ =< ۵
- => عملگر کوچکتر مساوی مثال ۵ => ۱
- < عملگر بزرگتر مثال ۲ < 3
- > عملگر کوچکتر مثال ۴ > 2
- =! عملگر نامساوی مثال ۲ =! ۳
- شروع
- N را دریافت کن.
- اگر ۰ =< N آنگاه “Mosbat” را نمایش بده، در غیر این‌صورت “Manfi” را نمایش بده.
- پایان
- شروع
- a و b را دریافت کن
- sum=a+b
- ave=sum/2
- اگر ave >= 20 آنگاه “Yes” را چاپ کن
- اگر ave < 20 آنگاه “No” را نمایش بده
- پایان
- شروع
- a, b, c را دریافت کن.
- max=a
- اگر b > max آنگاه max=b
- اگر c > max آنگاه max=c
- max را نمایش بده.
- پایان
عملگرهای منطقی
اگر بخواهیم چند شرط و مقایسه را با هم ترکیب کنیم باید از عملگرهای منطقی استفاده کنیم، که شامل دستورات زیر میشوند:
- and: عملگر “و” منطقی (and منطقی) این عملگر شرط‌ها را بررسی میکند و اگر تمام آنها درست باشند دستورات شرط برقرار میشود، اما اگر تنها یکی از شرط‌ها برقرار نباشد، دستورات شرط اجرا نخواهند شد.
- or: عملگر “یا” منطقی (or منطقی) این عملگر شرط‌ها را بررسی میکند و اگر تنها یکی از آنها نیز درست باشد دستورات شرط برقرار میشود، فقط در صورتی که هیچ کدام از شرایط برقرار نباشد دستورات اجرا نمیشود.
- not: عملگر “نقیض” این عملگر تمام دستورات را نقض میکند، یعنی عبارات صحیح غلط و عبارات غلط صحیح میشوند.
- ۱ و ۱ و ۰ و ۱ ⇐ مقدار غلط ⇐ به دلیل وجود ۰ و and منطقی.
- ۱ یا ۰ یا ۰ یا ۰ ⇐ مقدار صحیح ⇐ به دلیل وجود ۱ و or منطقی.
- not 1 ⇐ مقدار غلط ⇐ ۱ مقدار صحیح را داشت ولی به خاطر وجود عملگر not نقض شده و معکوس میشود.
- ۱ و ۱ و ۱ ⇐ مقدار صحیح ⇐ چون تمام مقادیر صحیح هستند پس مقدار and منطقی صحیح میشود.
- ۰ یا ۰ ⇐ مقدار غلط ⇐ چون تمام مقادیر غلط هستند or منطقی نیز غلط میشود.
- شروع
- m و n را دریافت کن.
- sum=m+n
- اگر sum>0 و sum<20 آنگاه چاپ کن “Yes” در غیر این‌صورت “No” را چاپ کن.
- پایان
(همانگونه که مشاهده میکنید در دستور شرط از and منطقی “و” استفاده کردیم، بدین ترتیب برای اجرای دستور باید هر دو شرط همزمان برقرار باشد، با اینکار توانستیم بازه‌ی اعداد را مشخص کنیم)
در پایان، برای درک بهتر این آموزش سعی کنید تمرین‌های زیر را حل کنید:
- الگوریتمی بنویسید که ۵ عدد را دریافت کرده، سپس کوچک‌ترین و بزرگ ترین مقدار را مشخص کند.
- الگوریتمی بنویسید که نمرات چهار درس ریاضی، فیزیک، زبان و ورزش یک دانش آموز را دریافت کرده، سپس میانگین آنها را محاسبه کند و با توجه به شرایط زیر رتبه‌ی دانش‌آموز را محاسبه کرده و نمایش دهد. » میانگین بزرگتر از ۱۸ برابر رتبه‌ی A » میانگین بین ۱۶ تا ۱۸ و ریاضی بزرگتر از ۱۷ برابر رتبه‌ی B » میانگین بین ۱۴ تا ۱۶ و ریاضی یا فیزیک بزرگتر از ۱۵ برابر رتبه C » میانگین کمتر از ۱۲ و ریاضی و فیزیک کمتر از ۱۲ برابر رتبه E
